Snufjes uit de jaren 80

Al met al was er op technisch gebied veel te beleven in de jaren tachtig, dat kunt u in dit hoofdstuk lezen. Het was spannend en leuk. De beelden van de ramp met de Challenger schokten ons en we leefden mee met de nabestaande van de bemanning. Soms gaan dromen letterlijk in rook op maar gelukkig komen er weer nieuwe dromen. De mens is van nature een onderzoeker en ontdekker en dat geeft de mensheid steeds weer hoop.

Het computertijdperk

De meeste computers hadden 64 KB geheugen waarvan na aftrek van het ingebouwde ‘besturingssysteem’ plus programmeertaal -Basic gewoonlijk- 48 KB overbleef, waarvan nog een paar KB gereserveerd was voor het videogeheugen. Maar wat het voornaamste was: met deze thuiscomputers kon je programma’s maken en uitvoeren, computerspelletjes spelen, databeheer, spreadsheets maken en ook programma’s voor tekstverwerking en tekenprogramma’s stonden allemaal tot je beschikking. De computer maakte steeds meer haar intrede in de maatschappij. Voor beginnende PC-gebruikers werden speciale cursussen in het leven geroepen. Homecomputers waren minder krachtig dan zakencomputers maar hadden wel beter geluid en betere grafische kwaliteit. Later in de jaren 80 verdween deze scheidslijn daar ze beiden hetzelfde operatingsysteem en dezelfde processoren gebruikten.

Spelcomputers

Eind jaren 70 en begin jaren 80 begon de grote opkomst van de computerspelletjes. Het begon allemaal met arcadespellen, die in een speelhal gespeeld werden. Dit veranderde toen Atari het populaire spelletje Pong! ook voor thuis introduceerde. De eerste generatie spelcomputers was geboren! Atari kwam al snel met de tweede generatie, waarop meer dan één spelletje te spelen was, de Atari 2600. Toen verschenen er ook andere aanbieders, zoals Magnavox, Philips en Nintendo.

Atari produceerde arcadespellen, spelcomputers en homecomputers en was vooral in de jaren ’80 succesvol. De joystick kwam op de markt en vond gretig aftrek. Jongeren hadden snel door hoe ze de joystick moesten gebruiken bij de spelletjes op de computer. Met vriendjes en vriendinnetjes begon het gamen.

Spellen

Ruimtevaart

De eerste space shuttle, Discovery, wordt gelanceerd. Het is het eerste ruimtevaartuig dat terugkeert op aarde en weer opnieuw gelanceerd kan worden. Op 29 juli 1984 na een verblijf van twaalf dagen in de ruimte keerde het Russische, ruimtevaartuig Sojoez-T-12 terug op aarde. De drie kosmonauten maakten met hun schip een perfecte landing in het gebied 140 kilometer ten zuidoosten van Djezkazgan in Kazachstan. Onder de bemanning was ook Svetlana Savitskaja, die als eerste vrouw een ruimtewandeling maakte.

Van 31 oktober tot en met 6 november 1985 maakte Wubbo Ockels (28 maart 1946 – 18 mei 2014), als eerste Nederlander, een vlucht door de ruimte. Een week lang is hij met de Amerikaanse space shuttle Challenger onderweg. Hij had in 1980 en 1981 een astronautenopleiding gevolgd. Tijdens de vlucht was hij onder meer verantwoordelijk voor de wetenschappelijke experimenten.

28 januari 1986 gaat de spaceshuttle Challenge weer de lucht in, ongeveer een minuut na de lancering explodeert deze. Alle zeven bemanningsleden komen om het leven. De oorzaak is een technisch mankement: er bleek een probleem te zijn met een afsluitzegel in de rechterstuwraket, waardoor er na de start gassen en brandstof uit de raket lekten.

De explosie en het daaropvolgende neerstorten van het toestel in de oceaan, werd op film opgenomen en later uitgezonden op televisie. Door de ramp met de Challenger kwam het spaceshuttleprogramma enige tijd stil te liggen. Pas in september 1988 werd het programma met de lancering van de Discovery weer opgepakt.

In 1986 zendt ruimteschip Voyager 2 beelden naar de aarde van de planeet Uranus. De planeet ligt op 3000 kilometer afstand en de beelden hebben bijna drie uur nodig om de aarde te bereiken.

Op 19 februari 1986 lanceerde de Sovjet-Unie de Mir, het eerste ruimtestation dat rond de aarde cirkelde en dat ongeveer 15 jaar bijna permanent bewoond werd. Het bestond uit verschillende met elkaar verbonden modules, waarvan de eerste module op in 1986 werd gelanceerd en de laatste in 1996.

Mobiele telefonie

Dokter Martin Cooper (26 december 1928) is degene die bij Motorola het onderzoeksteam leidde dat de draagbare mobiele telefoon ontwikkelde. Cooper voerde als eerste persoon een gesprek via een mobiele telefoon op 3 april 1973 in New York. Het was een versie die meer dan een kilo woog, maar de techniek was er. In 1983 kwam de eerste mobiele telefoon op de markt, want Motorola achtte de kansen voor de autotelefoon groter en besteedde daar meer aandacht aan.

Ver voor de opkomst van de mobiele telefonie waren 06-nummers al in gebruik. In de jaren tachtig werden ze namelijk gebruikt als betaalnummers. Het gaat hier veelal om zogenaamde sekslijnen. Hoewel er grote interesse voor is, heerst er een taboe rond de 06-nummers. De vroegere 06-nummers zijn inmiddels vervangen door 0900-nummers en worden allang niet meer geassocieerd met sekslijnen. De huidige 06-nummers zijn voor mobiele telefoons.

Medische wetenschap

Hiv en aids
Aids is inmiddels een bekende ziekte, maar was dat niet altijd. Begin jaren tachtig wisten de verontruste artsen zich geen raad met deze nieuwe, mysterieuze aandoening. In 1982 verschijnen berichten over een onbekende dodelijke ziekte in de Verenigde Staten, die door de uitschakeling van het immuunsysteem in het menselijk lichaam slachtoffers maakt onder homoseksuele mannen en hemofiliepatiënten maar ook onder heteroseksuelen met veel wisselende partners.

De ziekte wordt bekend als aids. Al snel volgt in 1983 de ontdekking van de veroorzaker, het hiv, en een aidstest in 1984. In 1987 komt de aidsremmer ATZ op de markt. De overheid gaat in campagnes het veilig vrijen aanmoedigen. In Nederland zijn sinds 1981 (tot eind 2009): 8059 aidspatiënten, naar schatting 21.000 mensen met hiv, waarvan 13.000 geregistreerd.

Hiv
Hiv is het virus dat aids veroorzaakt. Hiv breekt stap voor stap het afweersysteem af dat het lichaam heeft opgebouwd om het individu te beschermen tegen allerlei virussen en bacteriën. Dat kan leiden tot symptomen en klachten. Als die beschermlaag zo verzwakt is dat het lichaam zich bijna niet meer kan beschermen, dan noemen we dat aids.

Aids
Wanneer het lichaam zich door hiv niet langer kan beschermen tegen virussen en bacteriën is er sprake van aids. Aids kan dodelijk zijn. Gelukkig zijn er in Nederland voor iedereen goede medicijnen beschikbaar, waardoor hier niemand hoeft te sterven aan aids. In andere landen, vooral in Afrika is dat heel anders. Daar sterven heel veel mensen met hiv aan aids.

Heroine
Het gebruik van heroïne door jongeren neemt epidemische vormen aan. In Nederland wordt, met de verstrekking van het vervangende middel Methadon geprobeerd, zowel de verslaafden als de samenleving te beschermen. Tegelijk worden samenscholingsverboden afgekondigd voor gebieden waar overlast en criminaliteit de leefbaarheid te veel aantasten.

Maagbacterie Heliobacter pylori
De maagbacterie Heliobacter pylori wordt in 1982 herontdekt door de Australiërs Barry J. Marshall en J. Robin Warren, die ook aantonen dat deze de oorzaak is van maagklachten als Gastritis, maagzweren en uiteindelijk maagkanker. Patiënten die al jarenlang lijden aan maagbloedingen blijken te genezen met antibiotica en maagzuurremmers.

Draagmoederschap
In Nederland is draagmoederschap onder omstandigheden mogelijk. Stellen met een kinderwens kunnen een draagmoeder binnen hun eigen familie en kennissenkring zoeken. Voor kosten die de draagmoeder maakt, kunnen de wensouders een vergoeding geven. Commercieel draagmoederschap bevorderen is verboden.

De draagmoeder wordt via de natuurlijke weg of via kunstmatige inseminatie bevrucht. De bevruchte eicel is afkomstig van de draagmoeder. Dit heet laagtechnologisch draagmoederschap. De draagmoeder is genetisch de moeder van het kind. Het kan ook op een andere manier, hoogtechnologisch draagmoederschap. Door in-vitrofertilisatie (ivf) ontstaat een embryo en deze wordt vervolgens bij de draagmoeder ingebracht. De eicel die voor de bevruchting is gebruikt, is meestal niet van de draagmoeder. De draagmoeder is daarom meestal niet de genetische moeder van het kind. Door de medische risico’s en succeskansen zijn er grenzen aan de leeftijd van de eiceldonor (tot 43 jaar). En ook zijn er grenzen aan de leeftijd van de draagmoeder (tot 45 jaar).

Omdat er bij hoogtechnologisch draagmoederschap altijd artsen betrokken zijn, zijn er regels voor wie hier wel en niet gebruik van mogen maken. In 2016 nam de beroepsgroep gynaecologen het volgende standpunt in:
Wensmoeders met een ernstige aandoening, waardoor een zwangerschap potentieel levensbedreigend of ongewenst is, komen in aanmerking voor draagmoederschap. Eerder kwamen alleen wensmoeders zonder baarmoeder, maar met functionerende eierstokken in aanmerking voor draagmoederschap. Homoseksuele mannelijke wensouders komen anno 2016 in aanmerking voor draagmoederschap.

Genetisch gemodificeerde gewassen

Het bedrijf Monsato is een van de eerste dat een cel van een plant genetisch modificeert, in samenwerking met drie academische teams. En in 1987 is het een van de eerste die veldproeven met genetisch gemodificeerde gewassen uitvoert. Genetisch gemodificeerde gewassen zijn bijvoorbeeld maïs, soja, katoen, suikerbieten, koolzaad en kleine hoeveelheden courgette en gele pompoen. Overigens is er in Nederland nog niet van al deze soorten een gemodificeerde versie te vinden. In Europa bestaat er een behoorlijke strenge regelgeving als het gaat om genetische modificatie.

Met genetische modificatie (GM) worden de eigenschappen van planten, bacteriën of gisten veranderd. Genen met positieve eigenschappen van bijvoorbeeld bacteriën of planten worden toegevoegd aan een ander organisme. Zo maakt GM planten bijvoorbeeld ongevoelig voor onkruid- of insectenbestrijdingsmiddelen. Door GM kunnen gisten, bacteriën of schimmels nuttige stoffen maken, zoals vitamines, enzymen en aromastoffen. Of medicijnen, zoals menselijke insuline.

Als er genetisch gemodificeerde ingrediënten in het voedsel zitten, staat dit op het etiket. De biologische sector maakt geen gebruik van genetische modificatie. Rond het toepassen van genetische modificatie bestaat veel discussie. De argumenten die daarbij zowel door de voor- als de tegenstanders worden gebruikt hebben te maken met de volksgezondheid, de ecologie, de economie en zijn voor een deel ethisch van aard. Genetisch gemodificeerde gewassen zijn niet onomstreden.