Deze geschiedenis speelt zich af in de 70- en 80-er jaren, de tijd waar in de Spanjolen de (enige) grens overgang naar Gibraltar hadden gesloten. Dan moesten we nog wel eens vanaf het toenmalige Marine Vliegkamp Valkenburg naar en van Gibraltar vliegen om spullen of mensen af te zetten of op te halen. Reservedelen als er een schip in Gibraltar lag met technische problemen, zieken of gewonden repatriëren en meer van dat soort vluchten.

Normaal zou dat geen probleem opleveren maar de startbaan van Gibraltar ligt zuiver oost/west en pal tegen de grens van Spanje aan en wil je vanuit Spanje naar Gibraltar dan moet je, als de grens open is, haaks over de startbaan rijden. Een heus verkeerslicht regelt het vlieg- en rijverkeer.

Een tweede opmerkelijk feit is dat de 1810 meter lange baan zowel aan de west als aan de oostkant eindigt in…het water. West in de baai Van Algeciras en oost in de Middellandse Zee. In die tijd mocht je ook niet, als je bestemming Gibraltar was, over Spaans grondgebied vliegen en had je, vanuit het westen komend, nauwelijks drie kilometer vrije ruimte voor de baan. De konsekwentie er van was dat je, met bestemming Gibraltar met heel vaak oosten wind, bijna altijd vanuit het zuiden en west van Gibraltar moest naderen. En meestal ook nog een van die draaiende winden om de rots heen.

En als de wind dan ook nog uit een vervelende ongunstige hoek komt was het voor de vliegers een hele kunst de zaak goed aan de grond te krijgen. Een landing hield dan in dat je al redelijk laag vanuit het zuiden komend al bijna hemelsbreed maar wel haaks ter de hoogte van de baan, vlak langs het Spaanse territorium vliegend, ineens een bijna haakse hoek moest gaan maken en dan lag je met bijna een hoek van 90 graden op je rechter, stuurboords, zij. Vleugels dus zo goed als vertikaal zij het gelukkig heel kort.

Gibraltar hangt als een soort van appendix, blinde darm, aan Spanje met die merkwaardige puist van kalksteen. Op het kaartje goed te zien evenals het heel wazig in de verte het Atlasgebergte in Marokko en kijken we in de richting van de Spaanse enclave Ceuta op Marokkaans grondgebied. Een tweede Spaanse enclave in Marokko is Melilla, 230 kilometer naar het oosten.

En maar hopen dat de vliegers vakbekwaam genoeg zijn om de relatief korte afstand tot de daadwerkelijk landing goed te benutten. Als je van een leuke hoogte komt ziet zo’n baan er uit als een lucifertje en daar moet je dan heelhuids op terecht komen! Ik heb het, naar schatting, een 16 tot 18 keer gedaan.

Een ander punt van zorg is de start bij westelijke winden want dan vlieg je rechtstreeks richting de haven van Algeciras, Spaans grondgebied dat je moet vermijden. En maar hopen dat je snel genoeg hoogte wint en een bocht naar links, bakboord, kan maken. Gelukkig is er nooit wat gebeurd in die tijd maar was de wind soms spelbreker en moesten we wachten op beter weer om op te stijgen. Wel tijdens normale politieke toestanden als mensen die in La Linea de la Conception, de Spaanse grensplaats pal aan Gibraltar, wonen, naar Gib. gaan en wel een rood licht zien en stoppen moeten voor het starten of landen van een vliegtuig maar schatten ze soms het vliegtuig nog ver genoeg weg om toch over te steken. Dan krijg je toestanden als op linkse foto, wat je noemt een “narrow escape”.

Zo heb ik het dus een aantal malen gehad met een Lockheed P3C Neptune, hier met de bijna volledige, 10 i.p.v. 13, bemanning in vliegoveralls, om bij Gibraltar een soort van ‘aerobics’ te moeten vliegen –‘stunten’ doen vliegers nooit vanwege de veel te grote risiko’s- om veilig te kunnen landen.

Maar even zo met een Lockheed P-3C Orion maar ook met een hele oude kist, de S2F Grumman ‘Tracker’ met zijn opvouwbare vleugels. Hier te zien als museumstuk met de grote V van Marine Vliegkamp Valkenburg. Was geschikt om van de Karel Doorman af en op te vliegen.

Lockheed P3C Neptune

Lockheed P3C Orion

Grumman S2 Tracker

De eerste keer als je dat meemaakt werd je netjes gewaarschuwd door de vlieger en co-pilot en was het, vooral met een niet gunstige windrichting, altijd spannend. En reken maar dat ze in Spanje haarscherp in de gaten hielden of we hun territoriale grens over gingen. Alle types vliegtuigen hadden in die tijd een zogenaamde ‘reverse’, achteruit, op de motoren. Ze konden de propellers van hun turboprops  (een straalmotor / gasturbine die, via een tandwielkast, de propellors aandrijft) verstellen en ze negatief instellen zodat ze ermee konden remmen en zelfs achteruit taxiën.

Als je landde en gingen remmen op de motoren kon je dat goed voelen. Maar goed dat je dan vastzit in je vliegharnas, een vierpunts gordel. Helaas hebben we, althans bij de marine, alleen nog maar vliegtuigen met ‘dakaandrijving’ of wel helikopters en wordt de nieuwe NH-90 momenteel gefaseerd ingevoerd. Gelukkig zijn de (politieke) omstandigheden reeds lang veranderd en kan er gewoon weer over Spaans grondgebied worden gevlogen en een nette landing worden uitgevoerd. De Lynx vliegt al bijna 35 jaar, sedert 76/77, en er staat nu dus al één museum exemplaar op het Libische strand.

Gibraltar: de naam is afkomstig van de verbastering van ‘Djebel Tarik’, Arabies voor de ‘Berg van Tarik’, genoemd naar de Moorse krijgsheer Tarik ibn Zijad die in 711 vanuit Marokko overstak. Hoogste punt van de rots is 426 meter hoog en er is een kabelbaantje.

Beroemd zijn de staartloze Berberapen ‘on the rock’. Pas op uw (zonne)bril, kwijt voordat je het in de gaten hebt. Ook tassen en andere losse dingen, hoorapparaten (!), zijn favoriet voor deze beesten.

Zo hebben we meteen Gibraltar ‘even’ behandeld.

Ab Woudstra

27 april 2011