Jordanië, officieel het Hasjemitisch Koninkrijk Jordanië genoemd en gelegen ten oosten van de rivier de Jordaan, tussen Israël en de Westelijke Jordaanoever in het westen, Syrië in het noorden, Irak in het noordoosten en Saoedi-Arabië in het zuidoosten. Petra werd al in de prehistorie bewoond maar was niet meer dan een dorp tot de komst. Zij bouwden vanaf 3de eeuw v Chr. een schitterende stad en maakte deze tot het centrum van een enorm handelsrijk. Het Petra, van de Nabateeërs, is niet enkel en alleen een verlaten ruïnestad, maar vooral de stille getuige van een rijk verleden. Het is een indrukwekkende spookstad die zich over verschillende hectaren uitstrekt, niet alleen in de vallei, maar met een netwerk van canyons en zijvalleien. Paden leiden er in de vier windrichtingen naar oude woonwijken en trapgangen, altaren en heilige grafkamers. De stad Petra werd meer dan 2000 jaar geleden door de Nabateërs uit de roze-rode rotsen gehouwen en ligt in het zuiden van Jordanië tussen de Rode en de Dode zee.

De bloeitijd van de stad is te danken aan de handelsroute voor wierook van Jemen, 1600 km zuidelijker gelegen, naar Perzië, Syrië en de Griekse en Romeinse rijken. Petra was voor de verschillende handelsrouten een knooppunt. De belastingopbrengsten van de handelaars heeft de heersers van Petra schatrijk gemaakt, wat te zien is aan de gebouwen en grafmonumenten. De Nabateeërs hadden lange tijd een eigen koninkrijk, dat echter onder Romeins gezag werd gebracht in 106 n. Chr. en opging in de Romeinse provincie Arabia. (Petra was de Romeinse naam voor de hoofdstad van de Nabateeërs). Een diep ravijn biedt toegang tot Petra.

De christenen kwamen in de 4de eeuw, de moslims in de 7de eeuw en de kruisvaarders verbleven er kort in de 12de eeuw. De handelsroute door Petra werd vervangen door de scheepvaart over de Rode zee en daarna raakte Petra in de vergetelheid. De Zwitser Jean Louis Burckhardt, waarvan men vermoedt, dat hij vermomt als Hindoestaanse handelaar, Petra herontdekte in 1812. Petra is niet alleen een van de nationale cultuurschatten van Jordanië maar ook de belangrijkste toeristische attractie van het land. De ligging in een diepe woestijnkloof, de kleurschakering en de oude Griekse architectuur in combinatie met Oosterse traditie oefenen een grote aantrekkingskracht uit.

Zicht op Petra, de roze stad

De stad Petra ligt aan de oostzijde van de Wadi Araba. Een Wadi is een rivierdal die gedurende een periode lange tijd droog staat. Nabij Petra bevindt zich het stadje Wadi Musa. Volgens een Bijbelverhaal sloeg Mozes hier op de rots en kwam er water uit. De grafmonumenten zijn uitgehakt in een rode zandsteen. De rode zandsteen is gevormd in een kustnabij afzettingsmilieu in het Cambrium en Ordovicium Als gevolg van diverse tektonische activiteiten zijn er diverse breuken in de zandsteen ontstaan. Langs sommige van deze breuken zijn kloven ontstaan, zoals de Siq. Op weg naar De Siq zien we twee graven boven elkaar. Ze lijken een geheel te vormen maar dat is schijn. Het bovenste, wellicht oudere, Obeliskengraf toont Egyptische invloeden. Het onderste graf, bekend als Bab el-Siq-triclinium (begrafeniseetzaal) is een fraai voorbeeld van Nabatese klassieke stijl.

De twee graven boven elkaar

Djinnblokken, volgens Arabische
folklore woonden in deze blokken djinn (geesten).

Om de Siq kloof, die toegang biedt tot de stad Petra, te bereiken loopt men eerst 900 meter door de brede vallei die bekend staat als Bab el – Siq. Deze vallei kent een groot aantal voorbeelden van Nabatese voorliefde voor het uithouwen van monumenten uit bergwanden. De kloof is ontstaan door een breuk in de rotswand en is dus niet uitgeslepen door water. De toegang tot de Siq wordt gemaskeerd door de resten van een monumentale boog. Nabatese inscripties, nissen met de vervaagde omtrekken van oude goden, Nabatees plaveisel en smalle trappen die nergens naar toe leiden. In de wanden zijn talloze nissen uitgehouwen, men kon er de afgodsbeelden in zetten die tijdens processies werden meegevoerd.

De Siq

De Siq werd mogelijk in de 1ste eeuw door de Nabateeën geplaveid. De prachtige 1200 meter lange kloof, met op plaatsen 70 meter hoge wanden en hier en daar maar 4 meter breed. In nauwe doorgangen, zien we het oude plaveisel en de in de wanden uitgehouwen waterkanalen die de oude Nabateese-stad van water voorzagen.

Bij de ingang is een dam gebouwd nadat 28 toeristen verdronken in een vloedgolf die zich na een wolkbreuk met razende snelheid door de Siq stortte. Men vond bij de bouw resten van een Nabatese dam, die al in de oudheid zorgde dat het water van de Wadi Musa gestuit werd en door een tunnel werd omgeleid.

El Khazneh of Khasneb el – Faroun

Het meest bekende monument in Petra is de El Khazneh (de schatkamer van de Farao) en is gebouwd in 1ste eeuw voor Christus als grafmonument voor en waarschijnlijk in opdracht van koning Aretas III van de Nabateeërs. De voorgevel, uitgevoerd in een dubbele Korinthische orde, is 40 mtr. hoog en 25 mtr. breed. Zijn naam ontleend de Schatkamer aan het volksgeloof van de Bedoeïen. Zij dachten dat de graftombe het werk moest zijn geweest van de Farao van Egypte. In zijn achtervolging op Mozes en het Israëlische volk, werd hij gehinderd door het feit dat hij al zijn schatten mee moest slepen.

De Farao, bekend met de krachten van de zwarte magie, bouwde toen de Schatkamer en sloeg in de urn op de top van het gebouw zijn schatten op. Daarna kon hij zijn achtervolging voortzetten. Onderzoekers hebben onlangs aangetoond dat de bouw van de ‘Schatkamer’ slechts 3 maanden heeft geduurd. Een uitzonderlijke prestatie voor die tijd. Een kolossale deuropening leidt naar een vertrek van 12 vierkante meter. Achterin bevindt zich een heiligdom met een reinigingsbassin, wat er op kan wijzen dat de Schatkamer eigenlijk een tempel was.

De schatkamer-tholos. De centrale figuur is waarschijnlijk de lokale vruchtbaarheidsgodin El – Uzza. De kogelgaten in de tholos en urn zijn gemaakt door Bedoeien op zoek naar de verborgen schat. De Schatkamer van de Farao werd onder andere gebruikt als locatie voor de film Indiana Jones and the last Crusade.

Zicht op El Khazneh vanuit de Siq

De Koningsgraven zijn uitgehouwen in de berg El-Khbuta, op de centrale vlakte van Petra. Hun monumentale afmeting suggereert dat ze gebouwd werden voor belangrijke mensen, mogelijk voor de heersers uit Petra. De graven vallen ook op door hun kleurige strepen op de zandsteen wanden, een effect dat door de warme gloed van de ondergaande zon nog wordt versterkt. Bijzonder zijn het Zijdegraf en het plafond van het urnengraf

Het Hoge Urnengraf. Het graf is bereikbaar per trap. De naam verwijst naar een relatief kleine urn bovenin. In 447 n. Chr. werd het Urnengraf veranderd in een kerk waarbij twee van de vier nissen tot een apsis, een halfronde, of veelhoekige, ruimte aan een kerk, werden verbonden. Het Urnengraf heeft een bijzonder plafond. Een Griekse inscriptie herinnert aan de inwijding.

Het paleisgraf is uniek vanwege zijn breedte. Het kreeg zijn naam door de gelijkenis met Romeinse paleizen. De façade heeft drie verdiepingen in tegenstelling met alle andere monumenten in Petra. De massieve, duidelijke stijl van de benedenverdieping past niet bij de 2 bovenste verdiepingen. Zij hebben halfzuilen die op een verschillende afstand van elkaar staan; 18 zuilen stutten architraven die afwisselend terugwijken of naar voren komen. Deze constructie wordt herhaald in de bovenste verdieping, maar een groot deel van de zuilen ontbreekt daar door erosie. Veel van de bovenste verdieping moest met stenen gebouwd worden, omdat de rotswand waarin het graf gebouwd werd, te laag was. De twee bovenste verdiepingen zijn gescheiden van de onderste door een dikke balk die belangrijk is voor het ontwerp, want deze dient als een neutrale zone tussen de twee verschillende stijlen. De vier portalen op de benedenverdieping hebben veel van de elementen te lijden gehad. Maar de meest rechtse die door de rots het beste beschermd is, toont nog mooie details. Binnen zijn er vier grote onversierde kamers, waarvan de twee middelste verbinding met elkaar hebben; en op de gebruikelijke Nabateese wijze gestuukt en beschilderd zijn. De grootste van deze kamers heeft een afmeting van 11 m bij 7,6 m.

Korinthisch graf. Het graf lijkt qua ontwerp op de schatkamer (El Khazneh). Het gebrek aan symmetrie bracht de archeologen in verwarring. De deuropeningen, elk in een andere stijl zijn hiervan een duidelijke illustratie. Het graf bestaat uit 2 delen uit verschillende tradities. Het bovenste deel is een imitatie van de Khazneh, maar de doorgangen die aan de linkerkant van deze 25 meter brede façade zijn gemaakt, hebben geen enkele symmetrie, terwijl het laagste deel de inspiratie vormde voor het Bab el Siq Triclinium, met de gebruikelijke Nabateese klassieke veelvoud aan lijnen. Het is ook verwant met de Renaissance Tombe. Het is mogelijk dat de architect het hellenisme van de Khazneh probeerde te combineren met de plaatselijke architectuurtraditie.

Het Hoge Urnengraf

Paleisgraf

Korinthisch graf

1. Het Zijdegraf. de naam van dit graf is gegeven vanwege de kleur. Hij heeft een dubbele kroonlijst met sterk verweerde zuilen.

2. Lucius, de zoon van Sextius Florentinus die propraetor van Arabia was omstreeks 127 na Chr., heeft in 130 na Chr. dit graf voor zijn vader laten bouwen, zoals de inscriptie boven de ingang aangeeft. De tombe is zeer verweerd en krijgt zelden zon. Hij bestaat uit twee verdiepingen, waarvan de onderverdieping 4 grote zuilen heeft waartussen een geweldige poort leidt naar een in de rotsen uitgehakte kamer. De bovenste verdieping is versierd met een halfronde boog waaronder een adelaar is uitgehakt.

1. Het Zijdegraf

2. Graf van Sextius Florentinus

Het graf van de broer van Mozes, door Moslims, Christenen en Joden vereerd ziet men vanaf de Hoge offerplaats. Het graf is gelegen op de hoogste berg van Petra, de Jebel Haroun. De tocht er heen behelst een drie uur durende rit te paard en een zware drie uur durende klim. Het is de heiligste plaats van Petra.

Foto van het graf van Aäron

Hoge Offerplaats

De Hoge Offerplaats ligt op de top van de berg, die vlak is gemaakt door de Nabateeën. Iets voorbij een in rots uitgehakte cisterne is een groot rechthoekig, enigszins verzonken (40 cm) plateau van ongeveer 14.5 bij 6.5 m, de smalle kant op het noorden gericht. In het midden van het plateau staat een klein podium met 4 treden, misschien gebruikt door de priester, dat wijst naar een verhoogde plint in het westen. Op het podium is een rechthoekige uitsparing waarin de ‘betyl’ of stenen blok stond, dat de godheid voorstelde (waarschijnlijk Dushara, de oergod van de Natabeeën). Een altaar met vier treden te beklimmen ligt meteen ten zuiden daarvan, met daarin een rond bassin met een afvoerkanaal voor het bloed van het offerdier. Kleine cisternen kunnen water bevat hebben voor rituele reinigingen. Hoe de rituelen van de Nabateeën er uitzagen, is onbekend; en we weten niet wat het doel van de offers was.

Trap naar de Hoge Offerplaats

Het Amfitheater

Theater. Men dacht eerst dat de Romeinen dit theater bouwden na de annexatie van Petra, maar nu wordt verondersteld dat de Nabateeën het uit de rots hebben gehakt dwars door de al bestaande grotten en graven (wel naar het voorbeeld van een Romeins theater). Onder de vloer van het toneel werden kamers gevonden en ook een sleuf waardoorheen het doek kon vallen. De orchestra beslaat een halve cirkel en is dus typisch Romeins de doorsnede van het theater is ongeveer 41,5 m, het telt 33 rijen zitplaatsen en er is plaats voor ca. 8000 toeschouwers. Achter de laatste rij zitplaatsen bevinden zich enkele grote rechthoekige openingen, misschien resten van grafkamers.

Straten van de Façades

Het laatste deel van de Siq verbreedt zich plotseling en laat een van de vreemdste verzamelingen van monumenten van Petra zien, de zogenaamde straat van de Façaden. Of dit huizen zijn of graftombes, is nog steeds niet duidelijk. Waarschijnlijk stammen ze uit de Assyrische tijd (6e-5e eeuw vC). Slechts een enkele vertoont invloed van de Grieks-Romeinse cultuur. Deze graven zijn op vier niveaus uitgehakt en hebben misschien wel de oudste gevels van Petra. De meeste hebben een meervoudige trapvorm.

El-Deir, Het Klooster, gewijd aan de god-koning Obodas 1, die stierf in 86 v. Chr. is het grootste monument van Petra. Het is gelegen op een berg ten noordwesten van het stadscentrum. Met zijn 50 meter breedte en 40 meter hoogte is dit verreweg het grootste rotsmonument. Alleen de deur is al 8 meter hoog. Het sobere krachtige gebouw dateert vermoedelijk uit de 1ste eeuw n.C. Het klooster dankt zijn naam aan de vele christelijke kruisen die in de muren zijn gekerfd. Na 800 traptreden bereik je uiteindelijk het klooster in Petra.

Ad-Deir (het klooster)

Weg van Ad-Deir naar het centrum

Beidah, ook wel klein Petra

Beidah ligt vlakbij Petra

Vlakbij Petra ligt Beidah, ook wel Klein Petra genoemd. Klein Petra omdat het in vroeger tijden een voorstadje was van het nabij gelegen Petra. De handelaren kwamen hier met hun kamelen. Zij mochten de stad Petra niet in en rustten in klein Petra uit. De conservering van de in de rots uitgehouwen façades zijn nog in redelijk goede staat. In een van de rustruimten, een diclinium, zijn nog delen van het originele stucwerk met fresco’s te zien.

De Archeologische opgravingen begonnen pas in de jaren twintig van de 20e eeuw. Iets later begon dan ook de toeristische ontsluiting van de ruïnestad. De eerste archeologische opgravingen in het gebied van Petra vonden plaats in 1929. Ze werden voortgezet tussen 1935 en 1937 en in 1954. In 1958 begon de British School of Archaeology het centrum van de stad op te graven. Sindsdien zijn er voortdurend archeologen te vinden. De laatste grote opgravingen vonden plaats in de jaren 1993 tot 2002. Onder leiding van de Jordaanse Dienst voor het antiekwezen legden Amerikaanse wetenschappers van de Brown University uit Providence, Rhode Island de resten van de hoofdtempel (Quasr-al-Bint) in het centrum en in gebied rond de Temenospoort bloot.

Johann Ludwig Burckhardt
1784-1817

Johann Ludwig Burckhardt werd in 1784 geboren en groeide op in Bazel. Deze zoon van een Zwitserse kolonel in het Franse leger was een uitstekende student en avontuurlijk aangelegd. In 1806 vertrok hij naar Aleppo (Syrië) waar hij zich in moslimkleding stak en zich Ibrahim ibn Abdullah noemde. Na enkele jaren sprak hij niet alleen vloeiend Arabisch, maar had hij zich ook de Koran en islamitische doctrine zo eigen gemaakt dat iedereen hem als een groot rechtsgeleerde beschouwde. In 1809 werd hij door een Londense organisatie ingehuurd om de binnenlanden van Afrika te verkennen.

Op weg van Aleppo naar Caïro kwam hij in ook Zuid-Jordanië in Wadi Musa terecht. Hij hoorde lokale bedoeïenen spreken over fantastische ruïnes in de bergen. Hij spelde de achterdochtige nomaden een verhaal op de mouw, dat hij een gelofte had afgelegd om het graf van de Aäron of Harun, – een door de moslims zeer vereerde heilige- een bezoek te brengen. Hij wist dat ze hem dit niet konden weigeren en in de gaten gehouden door zijn begeleiders reed hij – als eerste vreemdeling sinds eeuwen- door de Siq en bracht aan de voet van het graf van Aäron een dieroffer. Ondanks dat hij in de gaten gehouden werd zag hij kans om enkele aantekeningen en schetsen te maken, o.a van het Schathuis en het Urnengraf. Voor hem was het een vaststaand feit dat de ruines die hij zag die van het oude Petra waren. In Caïro moest hij lang wachten op een karavaan door de Sahara en hij gebruikte die tijd om een pelgrimstocht naar Mekka te maken, de Nijl af te zakken tot aan Aboe Simbel en zijn avonturen op te schrijven. Geplaagd door ziektes overleed Burckhardt in 1817 in Caïro aan dysenterie. Na zijn dood werden zijn werken gepubliceerd door het Afrikaanse Genootschap.

Bronnen:
C.W. Ceram- Goden graven en geleerden
Spectrum Geïllustreerde encyclopedie
M. van Beek & I. de Haan Jordanië – reisgids
Pierre, Josse Jordanië – reisgids
Fabrizio, Aditi e.a Jeruzalem & Het heilige Land – Capitool reisgidsen

Doorgang naar Petra met boog
David Roberts

Arabier in de woestijn
David Roberts

Petra El Deir – Het klooster
David Roberts
1839

Petra de oude stad
David Roberts

Zuiden van Petra
David Roberts

De weg naar Petra

Petra de Siq ingang

Rotswanden in de Siq die elkaar bijna raken

Waterleiding in de Siq

Het Niche Monument in de Siq

Het originele plaveisel in de Siq

Petra El Kahzneh

Petra El Khazneh interieur

Kleurschakeringen in de rotsen

Kleurschakeringen in de rotsen

Petra rotswoning

Petra meerdere rotswoningen

Petra souvenirverkoopster

De schoonmakers van Petra

Wadi Rum woestijn

Kamelenvervoer in de Wadi Rum woestijn

Wadi Rum woestijn boog gevormd door erosie

Bedoeïenen in de woestijn

Dode Zee

Dode Zee zoutkristallen

Wadi Musa stad vlak bij Petra

Amman stad in Jordanië

Zuid Jordanië
Zeven zuilen van wijsheid

Jordanië Portret van een vrouw