Geschreven door: Marijke Wijnhoven

Zoals u waarschijnlijk weet is in 2010 de successiewet gewijzigd. Dit heeft ook gevolgen (gehad) voor de schenking op papier. In dit artikel ga ik hier op in omdat velen van u van deze schenkmogelijkheid gebruik zullen hebben gemaakt.

Notariële akte

Een “schenking op papier” is feitelijk een schenking onder schuldigerkenning. Het bedrag dat wordt geschonken wordt per direct schuldig erkend. Deze schuld is pas opeisbaar bij het overlijden van de schenker.
Sinds 2003 geldt er geen vormvereiste meer voor schenkingen, behalve dat er sprake moet zijn van wilsovereenstemming. Een uitzondering geldt voor de “schenking ter zake des doods”. Dit zijn schenkingen die pas bij het overlijden opeisbaar zijn.
Dat is dus ook het geval bij een “schenking op papier”/schenking onder schuldigerkenning. Deze schenking moet door de schenker persoonlijk zijn aangegaan en er moet een notariële akte van opgemaakt worden. Hierin wordt ook een renteafspraak vastgelegd.

Rente

Over de schuldigerkenning is rente verschuldigd. Dit dient een zakelijke rente te zijn. En deze rente moet ook feitelijk worden voldaan en dus niet bij de schuld bijgeschreven.
In de wet is bepaald dat de rente over een schenking onder schuldigerkenning sinds 2010 6% per jaar moet zijn. Dit percentage volstaat ook als een zakelijke rente hoger zou zijn. Voor schenkingen onder schuldigerkenning van vóór 2010 geldt overgangsrecht. Indien in de notariële akte een rente lager dan 6% is vastgesteld wordt deze gerespecteerd, mits men ten tijde van de overeenkomst in redelijkheid mocht aannemen dat de afgesproken rente zakelijk was. Wanneer echter ná 2010 een overeengekomen rentevast periode afloopt of de rente wordt gewijzigd, dient men vanaf dan wél 6% te voldoen.

Als de schenker geen zakelijke rente heeft vergoed over de schuld, dan wordt gesteld dat deze gedurende zijn leven het genot heeft gehad van het schuldig erkende bedrag. In de wet is bepaald dat in dat geval het gehele geschonken bedrag alsnog bij het erfdeel van de begiftigde wordt opgeteld en belast zal zijn met erfbelasting.
De rente dient jaarlijks feitelijk te worden voldaan. Wordt dit niet gedaan dan wordt de schenking wederom bij het erfdeel opgeteld en belast met erfbelasting. Wel mag de eerder betaalde schenkbelasting, vermeerderd met een enkelvoudige rente van 6% per jaar, in aftrek worden genomen op de verschuldigde erfbelasting.

Casus 1

Vader en moeder doen op 01-07-2004 een schenking op papier van € 100.000 aan hun kind. De renteverschuldigdheid wordt omschreven als “Van de schuldig erkende bedragen zal te rekenen vanaf heden aan de begiftigden een rente worden betaald van 5% per jaar, verschijnende jaarlijks op eenendertig december, voor het eerst op eenendertig december tweeduizendendrie over het alsdan verstreken tijdvak. Partijen zullen jaarlijks, voor het eerst in het kalenderjaar volgende op het thans komende kalenderjaar, de rente voor het betreffende kalenderjaar vaststellen, daarbij rekening houdende met de marktrente en de tussen partijen bestaande relatie”.

Sinds die tijd is jaarlijks in december een bedrag van € 5.000 overgemaakt aan het kind. Op 1 januari 2019 overlijden beide ouders door een ongeluk. Het kind is enig erfgenaam. De nalatenschap bedraagt € 300.000.

Uitwerking Casus 1

Omdat in de overeenkomst is bepaald dat de rente jaarlijks kan worden aangepast, had vanaf 2010 een rente van 6% betaald moeten zijn. Dit is niet gebeurd. Daarom zal de gehele schenking bij het erfdeel (in deze casus de gehele nalatenschap) worden opgeteld. De nalatenschap bedraagt € 400.000. Hierdoor is de verschuldigde erfbelasting € 20.000 hoger. Hier mag de eerder verschuldigde schenkbelasting, vermeerder met 6% per jaar, nog op in mindering komen.

In 2003 was een bedrag van € 20.711 vrijgesteld voor de schenkbelasting. De belasting over € 79.289 bedroeg volgens de toen geldende tariefschalen ongeveer € 7.180. Dit bedrag mag worden vermeerderd met 6% per jaar.

In aftrek komt € 7.180 plus (14,5*€ 430,80) = € 13.427.

Uiteindelijk is de meer verschuldigde erfbelasting dus € 20.000 – € 13.427 = € 6.573

Casus 2

Vader en moeder doen op 01-07-2010 een schenking op papier van € 100.000 aan hun kind. De rente is 6% per jaar. Deze is tot 01-01-2018 keurig jaarlijks betaald. Maar omdat de ouders het geld niet meer kunnen missen hebben ze in 2018 slechts € 3.000 betaald. Op 1 januari 2019 overlijden beide ouders door een ongeluk. Het kind is enig erfgenaam. De nalatenschap bedraagt € 300.000.

Uitwerking Casus 2
Ook wanneer men slechts één reeds verstreken rentetermijn is “vergeten” te betalen wordt de gehele schenking bij het erfdeel opgeteld. Wel mogen de achterstallige betalingen worden ingehaald.

Om dat te doen dient men de achterstallige betalingen inclusief een samengestelde rente van 6% alsnog te voldoen. Voor bestaande gevallen van vóór 2010 mag voor de verhoging van samengestelde rente worden uitgegaan van de overeengekomen zakelijke rente (mits deze niet op grond van de overeenkomst aangepast kon worden).

Er is echter nog een bepaling in de wet die stelt dat alles wat binnen 180 dagen voor het overlijden is betaald/geschonken alsnog bij het erfdeel wordt opgeteld. Het is dus zaak om de in te halen rentebetaling te doen voorafgaand aan 180 dagen voor het overlijden, voor zover dat te plannen is.

Wordt de achterstallige rente niet betaald dan is de extra verschuldigde erfbelasting wederom      € 20.000 minus de met enkelvoudige rente vermeerderde eerdere schenkbelasting. In 2010 was een bedrag van € 24.000 vrijgesteld voor de schenkbelasting. De belasting over € 76.000 bedroeg € 7.600. In aftrek komt € 7.600 plus (8,5*€ 456) = € 11.476. De meer verschuldigde erfbelasting is uiteindelijk dus € 20.000 – € 11.476 = € 8.524.

In deze casus bestaat er echter een escapemogelijkheid omdat de inhaalperiode slechts 1 jaar is. Want alleen de laatste lopende rentetermijn mag na het overlijden worden betaald of verrekend.  Maar alleen voor zover de rentetermijn maximaal een jaar is. Was de casus anders en hadden er over meer jaren inhaalbetalingen moeten worden voldaan, dan geldt voor die eerdere jaren dus inhalen voor 180 dagen voor overlijden.

In dit voorbeeld is het beter om de achterstallige rente alsnog te betalen. Verschuldigd is dan € 3.000*1,06^1 = € 3.180. Met dit bedrag wordt de extra belasting van € 8.524 voorkomen.

Conclusie

Wanneer in het verleden een schenking op papier is gedaan zorg dan dat de voorwaarden uit de overeenkomst ook worden nageleefd. Als de rente opnieuw kon worden vastgesteld, dan is sinds 2010 een rente van 6% noodzakelijk om te voorkomen dat de schenking alsnog bij de erfenis wordt opgeteld. Ook is daadwerkelijke betaling van de volledige rente noodzakelijk.

Kijkt u eens op mijn persoonlijke website www.mijnnalatenschapgoedgeregeld.nl voor meer informatie.

Marijke Wijnhoven geeft nalatenschapsbegeleiding en financieel advies.