Home / Themas / Kerst

Kerst

Kerstmis

Ditjes en datjes over kerst

Advent

Advent
Kerstmis wordt voorafgegaan door Advent (=Nadering). Tijdens de Advent zijn Christenen in afwachting van de komst van Jezus. Advent begint op de vierde zondag voor Kerstmis (het begin van het kerkelijk jaar) en duurt tot Kerstavond.

Kinderen krijgen een adventskalender met voor elke dag een ‘deurtje’ waar iets lekkers achter verstopt zit.

Er wordt een adventskrans met vier rode of gele kaarsen neergezet. De eerste kaars wordt op adventszondag aangestoken en elke zondag erna wordt er een kaars extra aangestoken.

Tijdens de adventsperiode worden overal kerstmarkten gehouden. Zo vertrekken er dagelijks bussen vol Nederlanders naar de beroemde kerstmarkt in Dusseldorf. Al met al bezoeken jaarlijks vele tienduizenden Nederlanders de kerstmarkten in Nederland en Duitsland.

Midwinterfeest

Midwinterfeest
De oorsprong van kerst ligt bij de midwinterfeesten. De Germanen vierden rond 25 december midwinter- of joelfeesten. Feesten van dankbaarheid voor wat geweest was en hoop voor wat nog komen moest. Ze duurden 13 dagen en 12 nachten (van 24 december tot 6 januari) en sloten direct aan op de grote slachttijd. Er werd niet gewerkt, maar wel enorm veel gegeten, gedronken en lawaai gemaakt. Het lawaai was bedoeld om de geesten die tegen het einde van het jaar tevoorschijn komen te verjagen.

Er brandden voortdurend enorme vreugdevuren waarop brandoffers werden gebracht aan de goden, godinnen, schimmen en doden. Alles werd versierd met groenblijvende takken en twijgen, die gezien werden als symbool van vruchtbaarheid en verjager van heksen, geesten en ziekte. Niet alleen de Germanen kenden deze midwinterfeesten en symboliek, ook Romeinen, Egyptenaren en nog veel meer volken vierden in de winter dit ‘feest van het licht.’

Van Kerstnacht tot Driekoningen

Van Kerstnacht tot Driekoningen
Tegenwoordig zijn de twaalf nachten van het joelfeest vervangen door de ‘kerstkring’. Dit is een groep kerkelijke feesten rondom Kerstmis. De kerstkring begint met de feestelijke nachtmis in de nacht van 24 op 25 december en eindigt met Driekoningen op 6 januari.

Op 6 januari vieren Christenen Driekoningen. Volgens de Bijbel kwamen de drie wijzen (later koningen) pas op 6 januari met hun geschenken aan bij de stal in Bethlehem. Balthazar gaf Jezus mirre, een parfum waarmee doden werden ingewreven, om aan te geven dat Jezus zou lijden en sterven. Van Melchior kreeg Hij goud, ten teken dat Hij de Koning der Koningen zou zijn. Kaspar bracht wierook mee, ten teken dat Jezus zou worden geëerd. Driekoningen is het feest waarmee de ‘kerstkring’ van twaalf dagen wordt afgesloten. Deze kerstkring begint met de nachtmis op kerstavond. Na Driekoningen nog kerstversiering in huis hebben, brengt ongeluk.

In de middeleeuwen duurde het feest soms acht dagen. In sommige landen (waaronder Spanje) wordt Driekoningen nog steeds uitvoerig gevierd. Het is voornamelijk een kinderfeest dat veel weg heeft van het sinterklaasfeest. Een paar weken voor Driekoningen schrijven kinderen een brief naar de drie koningen waarin ze vertellen wat ze graag willen hebben.

Op 6 januari zijn er optochten waarbij de koningen snoepgoed naar de kinderen gooien. Er wordt een driekoningenbrood gebakken met een boon erin. Wie de boon vindt, is die dag de baas. Kinderen gaan verkleed als koningen en met een ster, zingend langs de deuren om snoep op te halen. Na de optocht zetten ze hun schoenen onder de kerstboom. Ook worden er ‘geschenken’ voor de koningen en hun kamelen neergezet (cognac, mandarijnen, walnoten en water). Lieve kinderen vinden de volgende dag cadeaus onder de boom, stoute kinderen een zakje houtskool (van suiker).

De kerstbal

Voor de tijd van de kerstbal hingen er papieren slingers en figuurtjes in de boom. Over de oorsprong van de kerstbal gaan verschillende verhalen. In Duitsland werd tijdens de middeleeuwen rond 24 december een toneelstuk werd opgevoerd aangaande Adam en Eva. Er werden dan appels in een naaldboom gehangen waarvan Eva er een plukte om Adam te verleiden er in te happen. De appels werden later de nu zo bekende kerstballen.

Een andere theorie is dat de kerstbal van oorsprong van het midwinterfeest. Ongeluk kon je tegen gaan door glimmende voorwerpen op te hangen. Kwade geesten en heksen zouden hier bang voor zijn. Zo ontstonden de heksenballen. Omdat heksen geen spiegelbeeld zouden hebben, kon men via de spiegelende bal een heks makkelijk herkennen. Toen de glasblazerij in Europa opkwam werden de ballen gemaakt van glas en sindsdien is de kerstbal niet meer weg te denken.

Kerstboom
De kerstboom is ook in de 21ste eeuw niet weg te denken uit de Nederlandse huiskamers. Toch is de kerstboom lange tijd verguisd geweest als heidens symbool. De blijvend groene spar versierd met lampjes of kaarsjes, staat namelijk symbool voor de terugkeer van het licht in de lente en is een overblijfsel van de Germaanse midwinterviering. Vanuit Duistland is de kerstboom ook in Nederland terecht gekomen.

De kerstman

De kerstman rijdt op Kerstavond in een door rendieren getrokken arrenslee door de lucht. Hij stopt cadeautjes in klaar gehangen kerstsokken. U snapt dat de kerstman, net als Sinterklaas, tot over zijn oren in het werk zit. Daarom laat hij zijn taak in een aantal landen graag door een ander uitvoeren. Er zijn overigens veel meer overeenkomsten tussen onze Goedheiligman en Santa.

De Kerstman in verschillende landen

De geboorte van Santa

De geboorte van Santa

Nederlanders die zich in 1611 in Nieuw Amsterdam (USA) vestigden, brachten Sint Nicolaas mee als beschermheilige van het latere New York. De Amerikanen ‘adopteerden’ hem en langzaamaan veranderde hij, door toevoeging van elementen uit allerlei culturen, in Santa met zijn rendieren, arrenslee en elfjes.

In 1931 liet Coca Cola een advertentie ontwerpen waarop twee kinderenflessen cola aan de kerstman geven ‘for the pause that refreshes.’ Maar de Santa zoals men die tot dan toe afbeeldde, was niet bepaald een gezellige vent. De Zweedse kunstenaar Haddon Sundblom ontwierp in opdracht van Coca Cola de kerstman zoals we hem nu nog kennen: een dikke, joviale man, gekleed in rood, wit en zwart (de kleuren van Coca Cola).

Rusland

Rusland

Hier worden de cadeautjes gebracht door Baboesjka. Het verhaal gaat dat Baboesjka (grootmoeder) drie rijk geklede reizigers onderdak, eten en een warm bed gaf. Achteraf bleken het de drie wijzen te zijn die onderweg waren naar Bethlehem.

Baboesjka ging hen achterna met een mand zwart brood en cadeautjes voor het kindje. Toen zij daar aankwam was iedereen echter al vertrokken. Ze legde haar giften in de kribbe en ging terug naar huis, waar zij al snel door engelen werd gehaald.

Denemarken

Denemarken

Deense families worden bezocht door de Julemand en zijn Julenisser (kabouters die dol zijn op kinderen en dieren). Op kerstavond wordt daarom een bakje zoete pap voor de deur gezet om de Julenisser gunstig te stemmen.