door Johan Krediet

Het najaar kondigde zich bij mij thuis aan doordat mijn moeder aanstalten ging maken voor de “inmaak”. De grote Keulse potten met bijbehorende ronde plankjes met ronde gaten en straatkeien werden van de zolder gehaald en met heet sodawater gespoeld.’s Avonds werd in familieberaad besloten welke groente ze zou inmaken dat altijd neer kwam op wat zij zelf al besloten had, namelijk: sperzie- en snijbonen. Gedurende de volgende twee tot drie dagen ging ik na schooltijd met haar mee naar de Nieuwe Markt, ongeveer een kwartier lopen van ons huis op de Nieuwe Herengracht, om de bonen te kopen en te helpen dragen. Om zo tegen het sluiten van de markt te gaan had het voordeel dat er met de kooplui wel te onderhandelen viel over de prijs; en die kunst verstond ze goed. Na het avondeten en de afwas werden de bonen in het midden van de ronde keukentafel gedeponeerd om ze af te halen en te breken. M’n vader hoefde niet te helpen, hij had de hele dag hard had gewerkt en wilde de krant lezen en mijn vijf jaar oudere broer voelde zich boven dat vrouwenwerk verheven. Bleven over mijn bijna zeven jaar oudere zuster, mijn moeder en ik die de lagere school nog moest afmaken. Mijn moeder en zuster verzorgden het afhaalwerk en ik brak de sperziebonen en haalde de snijbonen door de molen. Het was gezellig vanwege de sfeer waarbij werd gezongen, hoofdzakelijk christelijke liederen die met een goede toekomst te maken hadden mits je maar geloofde en liederen uit de bundel “Kun je nog zingen, zing dan mee” waarvan Op de groote stille heide ons lievelingsnummer was. We probeerden tweestemmig te zingen en mijn vader baste achter zijn krant een beetje mee, maar ik vond dat hij er altijd tegen aan zat. Als de bonen ingezouten waren gingen de Keulse potten weer naar zolder, werden met een doek afgedekt en de keien op de ronde plankjes geplaatst. Met een voldaan gezicht zei m’n moeder: “Zo, hier komen we de winter en de moeilijke tijden wel mee door!”

Van die moeilijke tijden die zich buiten ons gezin afspeelden had ik weinig benul. We hadden geen radio, bioscoop- en theaterbezoek was uit den boze en te duur en het Concertgebouw moesten we nog ontdekken. Het enige communicatiemiddel met de wereld was het dagblad Nieuws van den Dag en het weekblad Panorama. De krant werd hoofdzakelijk door mijn vader gelezen en als er belangrijk nieuws was of als er interessante onderwerpen waren, waarvan hij vond dat we die moesten weten, dan las hij ze met een waardige stem voor. Mijn vader was een ernstige stille man, mijn moeder daarentegen een geestige vrouw die altijd wat te babbelen en te doen had. Mijn zuster en broer waren met hun huiswerk bezig en ik als nakomertje speelde veel op zolder of op straat met vriendjes maar functioneerde vooral als boodschappenjongetje voor de familie. Op de zaterdagavonden werd er gesjoeld, gekwartet of aan “Mensch erger je niet” gedaan en op de zondagavonden gezongen en gemusiceerd bij het harmonium dat mijn moeder bespeelde. Ik groeide dus op in het meest ideale gezinnetje dat maatschappelijk geen enkel probleem opleverde.

Natuurlijk werd ik geconfronteerd met de normale dagelijkse omstandigheden op straat. Als ik naar school ging zag ik de rijen werklozen bij de stempellokalen staan, ik zag de huisuitzettingen van mensen die hun huur niet konden betalen, de opstootjes en ik hoorde vertellen van stakingen en demonstraties en dat we in een economische crisis verkeerden, woorden waar ik de ballen van begreep. Ik hoorde mijn moeder klagen over prijsstijgingen en dat ze met het huishoudgeld niet meer uitkwam waardoor vernieuwingen werden uitgesteld, veel herstel werkzaamheden werden verricht, de gehaktballen kleiner werden en de toetjes kwamen te vervallen. De “inmaak” bleef echter gehandhaafd met het oog op nog slechtere tijden.

Als ik nu in de “Kroniek van de 20e eeuw” lees wat er tachtig jaar geleden, toen ik acht jaar oud was, zich in de wereld afspeelde en dat vergelijk met wat ons heden via de kranten, tijdschriften, radio, teevee en digitaal dagelijks wordt voorgeschoteld, dan begrijp ik de rust van het verleden en de onrust van het heden. In 1931 verkeerde de wereld ook in een economische crisis doordat landen en ondernemingen hun schulden niet konden aflossen en de rente van hun leningen niet betaalden. Dit had faillissementen tot gevolg waardoor, net zoals nu, een massale werkeloosheid ontstond. In de meeste landen werd om te bezuinigen de ambtenaren salarissen tot wel 10% verlaagd en de sociale uitkeringen tot een ondragelijk minimum teruggebracht, maar belastingen werden verhoogd. Deze maatregelen hadden felle protesten en demonstraties tot gevolg. Ook toen kwamen zeven Europese landen regelmatig bijeen om tot oplossingen te komen; de Amerikaanse president Hoover deed het voorstel om alle internationale schulden voor een jaar te bevriezen. Tevens werd besloten de Duitse kredieten te verlengen en Oostenrijk een lening te verstrekken van 150 miljoen Shilling. De meeste landen verlieten de Gouden Standaard behalve het brave Nederland met het gevolg dat de Nederlandse Bank een verlies moest boeken van dertig miljoen gulden. In Genève kwam een studiecommissie bijeen om de mogelijkheid van een Europese Unie te bestuderen en in Nederland werd een Crisiscomité opgericht om werkelozen met levensmiddelen in natura bij te staan; nu voedselbanken genoemd.

Dit zijn mijn herinneringen van tachtig jaar geleden toen ik in een beschut wereldje leefde en weinig benul had van de grote wereld om mij heen. Daarvan werd ik mij bewust door de Tweede Wereldoorlog, radio en teevee, bioscoopjournaals, films, kranten, tijdschriften, boeken, gesprekken, reizen en trekken. Ik zie de juistheid van het gezegde: “De geschiedenis herhaalt zich”, maar ik ben er van overtuigd dat Europa nu in staat is de kredietcrisis door gezamenlijk overleg zonder oorlog op te lossen en dat zij voldoende “inmaak” in huis heeft om de moeilijke tijden door te komen.

Johan Krediet, wiens naam niets met deze kredietcrisis te maken heeft.