Blaadjes uit een levensboek – 1 kennismaking

Vooraf
Er zijn mensen in soorten. De een is extravert, zakelijk, nuchter, heeft oog voor grote lijnen, kijkt niet veel bij zichzelf naar binnen. Een ander is introvert, geneigd tot (zelf) beschouwing, heeft aandacht voor details en voor het kleine.
Daar hoort, wat mij betreft, het terugkijken naar vroeger bij. Wat gebeurde er toen en toen? Wat ontdek je bij het omkijken?
Twee dingen: je bent geneigd terug te kijken én hebt de behoefte die dingen van het verleden op te schrijven en te bewaren. Zo kan een ‘levensboek’ ontstaan. Hieronder gaan we terug naar vroeger. Ik hoop dat het u boeien mag.

De eerste tien levensjaren
We gaan naar de eerste tien levensjaren, om te beginnen. Jaren van een jochie in een Rotterdamse volksbuurt – het Oude Noorden –  in de jaren 1934 tot 1944. Een chronologisch verhaal wordt het niet. Het geheel van herinneringen is ongevormd. Je bent veel vergeten en andere dingen krijgen te veel accent. En: wat weet je echt van jezelf of heb je opgepikt van foto’s?
Het eindresultaat zal iets worden van een mix van herinneringen, beelden, indrukken, belevenissen, gevoelens en angsten van het Rotterdamse ventje.

Loopt u even mee?
11 Augustus 1934. U wandelt door de sfeervolle boom -en vaak bomvolle Zwart Jansstraat. De zon schijnt weldadig en veroorzaakt een mild humeur bij al die fietsende, wandelende, paard-en-wagen besturende mensen. En dan… vergeet al die mensen met carriers en handwagens ook niet. Die hoorden ook zo bij het straatbeeld.
U blijft even staan bij de kruising Zwart Janstraat, Noordmolenstraat en Tollensstraat. En dan slaat u linksaf, kijkt even bij Hassing die een paardenhoef beslaat, steekt over bij de slagerswinkel waar net een vracht ijsstaven bezorgd wordt, steekt weer over en passeert de kapperszaak waar knippen een dubbeltje kost en verbaast u over een kort, gedrongen mannetje die half op de hardstenen stoep van het benedenhuis staat en door de geopende deur van het bovenhuis roept: “’t Is een jongen!” De aangeroepene, schoonmoeder van de enthousiaste jonge vader, schommelt de lange trap af om het wonder te gaan bekijken.
Zo zou het gebeurd kunnen zijn. Naast het dochtertje van drie is er nu ook een jongen. Rijkeluis wens.

De ouders
Wat zijn dat voor mensen in dat kleine benedenhuisje, de ouders van de jonggeborene?
Zij komt uit een groot gezin met zes broers en één zus. Vader doet in verzekeringen en heeft ook een begrafenisonderneming. Op nieuwjaarsdag 1930 overlijdt hij en moeder blijft met het achttal achter.
Er is een mooie, oude foto. Moeder laat zich duidelijk nog niet het dunste plakje kaas van het brood eten, besnorde vader heeft een ernstige en toch vriendelijke blik. Acht keurige kinderen. Alleen de moeder van de in ’34 geborene lacht voluit. Het is ook een vrolijke meid, die af en toe een komiek gedrag vertoont en altijd zingt. Na acht jaar lagere school bezoekt ze de ‘school voor vrouwenarbeid’. Ze houdt van zingen, van lezen en van spelletjes doen.
Híj komt ook een omvangrijk gezin. Ouders, vier broers, vier zussen. Vader is metselaar. Hij is metselaar en ouderling in de kerk. Dat was nog niet veel gebeurd: een gewone bouwvakker in zo’n wijs college.

Nog even over de moeder (de grootmoeder dus van de ‘hoofdpersoon’).  Ze doet de drukke huishouding samen met twee dochters. Ze wordt niet ouder dan vierenzestig jaar en vormt toch een uitzondering in het gezin waar zij vandaan komt. Zij heeft elf broertjes en zusjes gehad die alle als zuigeling of kind overleden zijn als gevolg van het volledig vervuilde drinkwater in de armoe-binnenstad van Rotterdam. Wat een ellende!