Karstkindje (verhaal in Gelders dialect) ’t

Josef zien vrouwe Maria is krèk op karsdag bevallen van een pracht kindje. De eerste. Maar kiek toch is ân had Josef èzeit. ’t Is net een karstkindje, zo mooi. Wat zal’t goed hemm’n bie ons. Maar of dat ôk èheurd is deur’t kindeke zelf, doar bint grote twiefels oaver. En al helemoal âs’t kindje zien euggies lus dut. Gadsalleme gloria, denk ’t karskindje. Woar bin’k dan noe beland. ’t Kind kik tegen oetgedreugde strodokk’n ân die schots en scheef tussen de balken en pann’n van’t dak stèèk. Hier en doar zitt’n d’r ôk olde lapp’n tussen èperst en nog kan’t noa buut’n loer’n. Een ieskouwe wind jaagd deur de spliet’n noa benee en rammelt ân de strodokk’n. Stof dwarreld noa onder en valt op’t kindje. Verschrikt knip ’t zien euggies toe maar geliek geet zien mundje open en de stof dwarrelt zienne kèlke in. ’t Mot geliek hoesten en niessen en krig ‘t spaanbenauwd. De armpies maait deur de lucht en de beentjes stampt ‘t kleid van zich af. Maar noe krup de stof ôk nog onder de klèrkes en dat jukt âs doezend vlooi’j die dörst hebt. ’t Kind wordt d’r knotsgek van, en zet een kèèl op of de hele wereld ’t zal mott’n heur’n. Josef ziene papa schrikt wakker âs’t zien kindje heurt krei’jen. ‘t Woar ôk nich meer âs een hoaz’nsloapie èwes, zeg maar inèdummeld, ûmdat Maria, de mama van’t kindje is goed wol sloap’n. ’t Arm mens had ’t de laatste dagen slim genog èhad. Veurdatte opsteet loertte of Maria goed ligt en aait heur oaver de wang. Dan geet Josef noa ’t kind, en met zien diepe basstem beginte tegen ’t kind te smoeselen. Maar klein kèlke, is’t zo ârg?, mô’k ’t kèlke èfkes komm’n troosten? Foi’j foi’j kiek toch is, gè hèp dich gans bloot èstamp. Zo krig’s toe toch veuls te koud. Kom, dan zal papa dich weer lekker inpakk’n. Zo dâ’s better. ‘t Kindeke is deur de diepe basstem op slag stille en loert met grote ogen noa ’t figuur boav’n zich. ’t Hef zich dood èschrik van de zwoare stem en behoarde snuute en stief van angst lutte alles oaver zich hèn komm’n. Als de figuur weer boav’n hum weg is haalt ’t opgelucht oadem en blif doodstil ligg’n. Maar dan begint ’t weer oaveral te jukk’n en met de juk komt ôk ziene gedachten trug. En langsaam maar zeker werkt ôk ’t gif in zinne angst. Arme ziele, denk ‘t, woar binne ich terecht èkomme. Den figuur hèf mien de stuupe op’t lief èjoag, en dan al dat hoar in zienne gezicht. Kiende, mensenkiender nog ân toe…! ’t Kindeke zucht is diep, krabt zich onder de dèkentjes, krei’jt èfkens met een rooi’je kop. Dan geet ’t weer varder met zienne gedagg’n. Wat hatte nog meer èzeit?
Mot ik dich is komme troosten?
Joa ènnen?
Wat help sjoon troosten, hè zol mij is goed krabb’n met al die juk.
En zie is hoe’k lig, in een olde bokse en zovulle stof dâ’k d’r pikzwart van worre.
En wat hatte nog meer èzeit.
Noe krigs ’t weer warm.
Oh jaaa?
Maar niet onder die olde bokse, ’t kump niet hoger dan mien knie’jen, èfkens was’t warm maar noe vuult ’t weer kold ân.
Heel kold. Bah ik vuul mien noe zo’n arme luus.
En ik dag nog wel köning te worren.
’t Karstkindje begint te roazelen. Zo hard dat de kribbe mèt begint te roazelen. De Os en de Ezel die wieterop in de stal stoat, komp snel dichter bie en bloast hun warme oadem oaver ’t kindeke. Maar dat haalt niet vul oet. ‘t Kindeke hèf’t deur en deur kold en begint weer te kreisen. Iets zachter âs de eerste keer ûm dat bang is dat den hoarige figuur weer boaven zienne schroale kribbe kump hangen. Maar de kolde en juk wordt allein maar ârger. ‘t Ken mij niks meer schèll’n wat noa kump, âk’t maar weer warm krieg.
Josef was net weer lekker warm tegen Maria ân èkreup,n, âs’t kindeke hum weer wakker kreist. Hie richt zich op en kik of ’t kindeke weer bloot ligt maar nai’j da’s niet zo. ’t Ligt nog stief onder de bokse, ’t kreit allene moar.
Wèt gewat? denk Josef, ik pak hum d’r èffen oet.
Misschien wille alleen maar èff’n ètroetelt worr’n.
Terwijl hie dat denkt drei’jt Maria zich ûmme in heur sloap. Bang dat zie wakker wordt van’t geblèr, steet Josef rap op en zegt tegen heur. Blief maar lekker liggen meid, ik zurge wel veur’t kind. Veurzichtig nimpe ’t kindeke d’r oet en lup noa een paar gaffels stro, kroep saam’n in stro en dekt zich toe met een olde mantel. Zo blieft zie beiden warm. Maar nog gien tel loater holdte ’t kindeke in de heugte en kik noa de plekke onder ’t kind. Hereme gruppel ’t kind is zeik nat, en Maria slup zo fien. Wa mô’k doen? Den Os en de Ezel drei’j hunne kopp’n noa Josef hèn en gav’n bliek van hun afkeuring. Uule hèp goed joaknikk’n zei Josef tegen den beiden, geliek ’t kindeke veur zich oet hollend of’t een lekkende kruuk is.
Moar doar komt gij niet vulle wieter met. Loeit de Os
Iejaaa balken de Ezel, doat stoat ge dan sjoon hè menneke, en ge wilt de vrouwe neet wakker moak’n hè.
Moar dat kind mot een schone duuk ûm de kont, ik kan hum slecht de ganse nacht zo holl’n.
Doe ’t dan zelf loeit de Os.
Wat blief?
Doet ’t zelf.
Ik? Nee ik, loeit de Os trug.
Ik geleuf dat uule ze ziet vliegen, dat hèp ik nog nooit èdoan.
Krèk maar veur Maria is’t ôk pas ‘t eerste kindeke.
Ja maar gewèt dat vrouwluu doar meer in thoes bint, neuzelt Josef ân.
Nou doe’t maar gewoon want temet krei’j’t kind âs een trein, en bist doe varder van hoes en gans oetgeranseerd, loei’jen de Os noe een stuk vriendeluker. Ondertussen dat Josef met de Os en Ezel ân’t bakkelei’jen is, is’t kind stille èworr’n. ‘t Is afèleid deur de stemmen. Maar dat duurt niet lange want ’t vuult de natte kolde weer deur ’t liefke trekk’n.
En de juk, die vreseluke juk. Doarbie krigt ôk nog pienne onder ziene armpies van de grote haand die hum in de lucht hold.‘t Word noe potverdorie is tied dat den figuur zurgt dâ’k ’t weer warm kriege denkt ’t kindeke. Is dat een manier ûm mien zo hoog in de lucht te holl’n. Vuulte dan niet dat ’t trekt onder de dèledeur en tussen de splieten van’t dak. Giftig èworr’n zwaait ’t met zien armpies en zien beentjes stampt allekanten op. Oeps recht in de snuute van den vremde figuur. Josef verschrikt zich âs’t kleine kindeke tegen ziene wange krei’jt en tegeliek vuult dat’t zich verweert. De spierkes trekken zich soam’n onder ziene haand, en’t snuutske betrekt ôk al âs opkommend slecht weer. Noe mô’k gauw zien dâ’k zienne natte duuk afritselt denk Josef, anders krig den Os nog geliek.
En veurdat ’t kindeke kan beginn’n met grover geweld legt Josef ’t kindeke op een bussien stro en dut de natte doek van ’t kuntje. ‘N minuut of tienne later vègge zich ’t zwiet van de kop, sprei’jt de olde mantel weer oaver ’t stro oet en legt zich neer met ’t kindeke op ziene borst. De mantel zorgvuldig toepakkend.
Zo kleine gif scheiter, dat hè’k toch maar sjoon èlap, of neet. En zè’k noe zelf, zo lastig was’t noe ôk weer niet, hè.
Maar wat bist dich noe weer ân’t vriegelen?, liks te neet goed?
Au, mien board, lig die in de weg? kom hier dan schuuf ik den board vot.
Zo is’t noe better?, bis toe noe wel kontent?
‘t Karskindeke krigt noe lekker warm en de vreseluke juk is ’t ôk kwiet. ‘t Regelmoatig op en neer goan van de borst denne vremde figuur maakt hum ôk rustig. Zienne eugkes vall’n toe en ‘t goapt, ’t goapt zo hel dat zien neuske d’r van rimpelt. Kontent trekt ’t zich de bienn’n onder ’t liefke, pakt zich de duume en valt in een diepe sloap. De Os en de Ezel knikk’n met hunne kopp’n en schuuf nog wat körter op Josef en kindeke ân. En alles is vredig, de Os en de Ezel zakt noe ôk deur de bien’n en lek zich ten ruste. ’t Is toch een gaanse zurg hè, fluusterd de Os.
As Josef ’t maar wèt, fluusterd de Ezel op dezelfde toon trug.
Maar loat’n wie noe ôk maar goan sloap’n, want margen is’t weer nieuwdag en dan kon’t wel is druk worr’n.
Joa door kons toe wel is geliek ân hemm’n.
Nou goei’j nacht dan.
Goei’j nacht.

Tussen de splieten van de strodokk’n deur schient een zacht ligt noa binn’n. Een grote ster blif boav’n de stal stoan. Wel doezend Engelen zweeft deur de lucht maar zie wacht nog èff’n met zingen. Margenvrog hef’t tied genog ûm de Herdekers in’t veld hunne Gloria Exselcis Deo te loat’n heuren. Zie wilt ’t kindeke nog èff’n loat’n rusten. Een paar uur later word Maria wakker van de stilte ûm heur hèn en de rust in heur lief. Goh, denkt zie, wat hèp ik èsloap’n. Dat was al een ganse tied lee’jen dâ’k zo goed èsloap’n hèp, want zo op laatste dag kunt ge neet meer goed zitt’n of ligg’n. En hold nog èfkes de ogen toe genietend van de rust. Heur gedachten goat trug noa de letste dagen. De reis noa Bethlehem, de drukte onder weg, ’t voortsjokk’n op de Ezel, en’t zeuk’n noa een sloapplaats. Hoe blie waar’n zie èwes toen ze disse stal hadd’n kunn’n krieg’n woar zie een paar dagen mogg’n bliev’n. Noe hadd’n zie in ieder geval èfkes een dak boav’n hunne kop. Josef zou de spliet’n wel dichtmaken zodat ‘t ôk dreug bleef âs’t wol sniewen of règenen. En juust âs Josef boav’n op ‘t dak zit begint bie heur de wee’j. Ze mot nog lachen âs zie d’r ân trug denkt ’t moment dat zie hum ging roep’n. Dan isse in stoat een ander de schuld te geven. Deurumme had zie èwacht töt ze tussen twee wee’jen in noa boet’n hèn goan kon, en met een smuusje Josef van’t dak noa onder had èlokt. Maar goed ôk want anders hadd’n alle Herders in’t veld èweten dat bie hun een kindeke èboor’n zou worr’n. Och eigeluk is’t best lief dat onhandig gedoe van hum. Nee heure Josef is echt een lief menneke. Doar hè’k toch maar goed mee èboft. De geboorte was verder goed ègoan, niks gien biezundere opstèkkels. En’t is een flink kindje, een jonge. Ja dat had de Engel al wel èzegd. Maar jah ’t mot wel oetkomm’n he. Met een gelukkige lach op heur gezicht word Maria wakker, en heurt ’t gesnurk van Josef in zienne sloap. En nog duudeluker’t zwoar aosemen van de Os en de Ezel. ’t Kindeke is nog stil, ‘t is braaf èwes disse nacht. Maar noe wördt ’t tied dâ’k opstoa zeit ze tegen zichzelf. ’T is tied ûm ’t vuur ântelegg’n. En ’t kind mot zieker een schone doek ûm. ’t Kindje is misschien wel mèsnat. Ja loa’k dat maar doen en dan leg ik ’t wel ân de buust. Ik bin wel een bitje benauwd hoe ons dat afgeet, zo’n eerste kindje, moar rustig ândoen dat liek mien ’t best. De handigheid kump vanzelf. Doar, luuster, ’t is wakker ik heur ‘t kindeke snèkkeren.

As Maria opsteet van heur boss’n stro glid ze oet oaver iets nats dat op de grond ligt. Ze kan zich nog net vast griep’n ân de kribbe. As zie zich dan bukt ûm wat doar ligt op te raap’n dan ruk ze al wat doar ligt. Gans van de toer’n steet zie doar te loer’n noa de mesnatte doek in heur hand. Hoe kump die noe hier te ligg’n? Maar tied ûm doar oaver noa te denken krigs ze niet want ze heurt ’t kindeke weer snèkkeren en Josef snurken. Zie kik de kant oet woar beiden tevree in’t stro lik en een hemelse lach vult heur snoet. En dan zet zie zich noast de bei’jen in’t stro, pak ’t handje van ’t kindeke in de iene hand en die van Josef in de ander en zegt heel stilletjes. Ik geleuf klein menneke dat gij zich al goed content vuult. ‘t Karskindje loert met grote ogen in de richting van dat sjoen geluud, ’t krig een zoalige oetdrukking op zien snuut. En ’t vuult zich de köning te riek. En de Engelen zingt sjoon geliek den nachtegaal hunne loflied oaver ’t dal, haleluja. Den Os en de Ezel loert noa dat jonge gezinntje, schud beiden met hunne kop en zè’k tegen mekander. Een ganse zurg dâ’s zeker. Maar ik zouw’t veur geen gold will’n miss’n.