Bombardement Blauwdorp – deel 3

Tweede Wereldoorlog in Maastricht: 27 november 1941 bombardement op het Blauwdorp

DEEL 2 – Na het bombardement

Twain Gerardu en de klok van oma

Een van de mensen die het bombardement ook heeft meegemaakt en heeft beschreven is Twain Gerardu, een jongen uit het Blauwdorp en toen woonachtig aan de Hyacintenstraat. En dit verhaal gaat over de klok van oma. Die klok heeft Twain als klein kind bij oma in de Jekerstraat nummer 3 gezien. Ze hing toen schuin boven de Brabantse kachel aan de muur. In 1941 zat Twain op de avondschool in de Sint Maartenslaan in Wijck. Op de avond van 27 november 1941 was al twee keer alarm geweest en tegen 10 uur werd het signaal veilig gegeven. Twain ging met een aantal andere jongens huiswaarts. Toen ze op de Wilhelminabrug waren, hoorden ze iets in de lucht aankomen dat leek op een vlammenwerper. Boven de stad viel ineens het geluid van de vlammenwerper weg en het was ineens doodstil. Vervolgens klonk er een verschrikkelijke knal een lichtflits of het bliksemde en de lucht lichtte op uit de richting van het Blauwdorp. Samen renden ze de brug over naar de Markt en de Grote Gracht. Op de hoek van de Batterijstraat stonden een paar Duitse soldaten die vanuit de Helmstraat waren komen rennen en ze dwongen de jongens naar de kelder van de wijnhandel te gaan. Maar toen de Duitsers weg waren zijn ze weer uit de kelder gekomen en vervolgde ze de weg naar huis. Toen ze op de Kommel kwamen konden ze al zien wat er in het Blauwdorp getroffen was: de Gildenweg en de Gerard van Wermweg stonden in brand.

In die buurt woonden tante Anna en kleine oma, familie van Twain. Kleine oma sliep in het voorkamertje waar haar bed stond, een kastje en een paar stoelen en haar klok hing aan de muur. Twain was op de Proosdijweg nabij de winkel van Crijns, die daar toen was gevestigd, toen hij zijn vader tegen kwam. Vader wilde gaan kijken naar zijn zus tante Anna en zijn moeder. Samen zijn ze toen naar dat huis gegaan. Dat viel niet mee: ze moesten over puinhopen kruipen om daar te kunnen komen. Toen ze bij de woning kwamen, of liever gezegd wat daar nog van over was, troffen ze niemand aan. Ze dachten wel dat ze in de kelder zouden zitten, maar voor hetzelfde geld zouden ze misschien onder het puin liggen. Het huis lag voor driekwart in puin: het voorste stuk van de woning zo rond de trap stond nog overeind en de rest was weggeslagen. Toen wat puin was weggehaald zagen ze dat niemand in de kelder was en dus gingen ze ervan uit dat men was gaan schuilen in de kazematten. Toen ze nog wat meer puin hadden weggeruimd hadden vonden ze de klok van Tante Anna of van oma. De klok lag beschermd door een stuk hout tussen het puin. Net toen ze de klok uit het puin hadden geraapt kwam oom Pol uit de Kazematten van het Borgesiusplantsoen terug. De hele familie was daar gaan schuilen en niemand had letsel opgelopen. Maar voor de Luchtbescherming mocht niemand terug naar huis i.v.m. plunderaars. Twain en zijn vader hadden in hun onschuld, een groot risico gelopen. Als een Duitser hen had zien zoeken tussen dat puin waren ze doodgeschoten. Vervolgens zijn ze naar hun woning aan de Hyacintenstraat gegaan om daar te vertellen dat met de familie alles goed was. De klok hebben ze meegenomen en al de versierselen boven op de klok waren kapot. Het uurwerk hebben ze bewaard tot de gebombardeerde woning weer was opgebouwd en later heeft oom Pol een paardje boven op de klok geplakt, dat er nu in 2002 nog altijd opzit. Toen Oma in 1958 gestorven is kreeg de klok een plaats bij de vader van Twain en naderhand is ze bij Twain terecht gekomen. Bij het bombardement in het Blauwdorp sneuvelden tot ver in de omtrek de ruiten en door de enorme luchtdruk werden van veel huizen de pannen af geblazen. Bij dit bombardement werden de huizen tussen de Mr. Ulrichweg, de Gildeweg, de Proostdijweg en de toenmalige Sint Servatiusweg, thans Willen Vliegenstraat getroffen.

Soort bom

Onmiddellijk na het bombardement werd dat gedeelte van het Blauwdorp, waar de bom gevallen was, hermetisch afgesloten. Gewapende Duitsers in lange jassen liepen er rond. Overal stonden Duitse legervoertuigen, die vanwege hun pruttelend geluid die ze maakten, kwakkerkes (kikkers) werden genoemd. Naderhand werden in het puin of in de tuinen van de woningen, geen bomscherven gevonden, de Duitsers hadden alles grondig opgeruimd. Het is opvallend dat de Duitsers dit in Blauwdorp gedaan hebben. Wat daarachter zit kunnen we alleen maar naar raden. Bij latere bombardementen op onze stad is dat volgens getuigenissen niet meer gebeurd. Over wat voor een bom precies in het Blauwdorp gevallen is lopen de meningen nogal uit een. Iedereen mag daar over denken zoals hij zelf wil. De officiële lezing is dat het een Engelse vliegtuigbom zou zijn geweest. Een andere lezing is dat hier een Britse blockbusterbom, een super bom is gevallen, die in een klap een hele woonwijk kan wegvagen. De meeste mensen die het beleefd en gezien hebben spreken duidelijk over een soort raket een voorloper of de eerste V-1. Dit ontlenen ze aan het geluid dat het voorwerp produceerde en aan de vlam die uit het staartstuk kwam. André Hofman spreekt erover dat meerdere mensen, onder andere twee ooms van hem, met eigen ogen gezien hadden dat er géén sprake was geweest van een bombardement, maar dat er één vliegmachine met brandende staart naar beneden was gekomen. Iemand van de Heimoweg zei precies hetzelfde.
Destijds was het een raadsel wat er precies gebeurd was. Nu weten we dat Engelse bommenwerpers met nieuwe zware bommen op weg ging naar Duitsland. Een van de bommenwerpers werd door een Duitse nachtjager onderschept en om te ontkomen maakte deze een duikvlucht, liet de bom vallen om een hogere snelheid te bereiken en wist zo te ontsnappen. Dat hij nog niet boven Duitsland was wist de bemanning niet.

Reacties media

Dagblad de Telegraaf begreep de verbittering onder het Maastrichtse volk en schreef verder; de mens is geen willoos wezen. Hij wil niet geplaatst worden tegenover een onbekend noodlot. De Deventer Koerier schreef ook over het misdadige bombardement op Maastricht. Het was een laffe Engelse aanslag op onschuldige arbeiders, zou verwoorde De Deventer Koerier dit bombardement. Ze gingen nog verder en schreven dat natuurlijk ook een oorlogsvlieger zijn plicht moet doen. Maar men verwacht van een dergelijke piloot wel, dat hij de moed en de deskundigheid bezit om zijn werk op een behoorlijke manier uit te voeren. De Deventer Koerier gaat nog verder en zegt beide eigenschappen bij de huidige Engelse oorlogsvliegers te missen. Ze durven blijkbaar geen Militaire objecten aan te vallen en werpen hun bommen op onschuldige burgers. Dat is een misdaad en de mensen die deze dingen doen zijn geen soldaten, maar luchtpiraten. Deze daden worden gedaan door een land dat zich nog wel Nederlands bondgenoot durf te nomen. Het was toch dat land dat in de meidagen van 1940 Nederland in der steek liet. De Deventer Koerier noemt het ook een sprookje dat men zich vergist zou hebben. Ze verwijten de Engelse dat ze leerjongens van huis hebben gestuurd en daardoor deze misdaad hebben begaan. Ze eindigen met te zeggen dat dit terreur en barbarisme is wat de Engelse bedreven. Bij de Limburger Koerier kwamen giften binnen van particulieren die de slachtoffers financieel wilden ondersteunen.

De begrafenis van de slachtoffers

Op maandag 1 december werden twee slachtoffers van de luchtaanval op donderdagavond begraven. Het waren Antoinetta Habets 12 jaar oud en haar moeder Johanna Habets-Schmidt 52 jaar. Johanna Habets was op slag dood en Antoinetta was op vrijdag 28 november in het ziekenhuis overleden aan haar verwondingen Ze waren de echtgenote en de dochter van Willem Habets, die alleen achter bleef. De begrafenisstoet vertrok om twee uur vanaf het ziekenhuis Calvarieberg. In die stoet waren schoolvriendinnen van Antoinetta en zij droegen een twintigtal kransen en bloemstukken. Bij de ter aarde bestelling waren ook vertegenwoordigers van de toenmalige Nederlandse Regering. De toenmalige burgemeester van Maastricht Mr. Peeters was wegens omstandigheden verhinderd. Aan het graf van moeder en dochter sprak de klasonderwijzer van Antoinetta zijn deelneming uit namens de scholieren. Het was een sobere maar indrukwekkende plechtigheid. Ook de Maastrichtse bevolking was die dag in groten getale aanwezig bij die begrafenis en in de rouwkamers van het ziekenhuis, waar zeventien stoffelijke overschotten waren opgebaard.

Op dinsdag 2 december werden de overige slachtoffers van het bombardement begraven. Zeker tienduizend mensen uit Maastricht en de verre omgeving waren samen gekomen om de overige slachtoffers naar hun laatste rustplaats te brengen. Om 10.30 uur vertrok de lijkstoet van het ziekenhuis Calvariënberg naar de St. Theresiakerk, waar de dienst werd opgedragen. De besturen van de verenigingen, die leden onder de slachtoffers hadden, gingen voorop in de stoet. De mannen van de Luchtbeschermingsdienst, de mannen die in de voorbije dagen het ruimingswerk hadden gedaan op de plaats van de ramp, droegen de lijkkisten van de slachtoffers. Langs de kant stonden de mensen rijen dik om de slachtoffers de laatste eer te bewijzen. Talloze kransen en bloemstukken werden in de stoet mee gedragen. In de Limburger Koerier van 1 december 1941 staat ook geschreven dat het de uitdrukkelijke wens was van de kerkelijke overheid dat er geen kransen of bloemstukken in de kerk zouden komen. Vlak achter de lijkkisten liepen een vertegenwoordiger van de regering jhr. J.J.F. Sandberg, de Gouverneur van de Provincie Limburg, graaf M de Marchant et d’Ansenbourg en de burgemeester van Maastricht, mr. L. Peeters. Een zeer grote rij van familieleden, verwanten en andere belangstellenden sloten de groep. De politie had ordemaatregelen getroffen en het grote plein voor de St. Theresiakerk was geheel vrijgehouden voor de stoet. De pastoor van de St. Theresiakerk de heer Ramaekers zegende op het plein voor de kerk de stoffelijke overschotten. Onder het spelen van orgelmuziek werden de kisten de kerk in gedragen en voor het priesterkoor geplaatst. Vervolgens werd de H. Mis opgedragen door pastoor Ramaekers met assistentie van de parochie geestelijkheid en pastoor Linssen van de parochie van St. Lambertus. Het koor van de Maastrichter Staar zong het bekende ″Beati Mortui″ (Mendelssohn). Daarna ging de lijkstoet naar de Algemene Begraafplaats aan de Tongerseweg.

Op de Algemene Begraafplaats
Aan de ingang van de Algemene Begraafplaats stonden te wachten een gevolmachtigde van de Rijkscommissaris de heer Schmidt, de Ortskommandant Hauptman Seetadt, de kringleider van de N.S.D.A.P. de heer W. Quandt en verdere functionarissen van de Weermacht en de partij en zij sloten zich aan bij de stoet. Aan de kapel op de Algemene Begraafplaats werden de kisten neer gezet op een bed van dennengroen. Namens de Nederlandse bevolking bracht jhr. J.J.F. Sandberg de innige deelneming over aan de familieleden van de slachtoffers. De Gouverneur van Limburg bracht namens alle Limburgers de algemene deelneming over. De burgemeester L. Peeters herinnerde aan de onheilsdag van 27 november en aan het feit dat de wrede oorlogshardheid ook Maastricht nu heeft getroffen. Hij herinnerde aan het naamloze leed dat vele gezinnen heeft getroffen. De heer Schmidt, gevolmachtigden van de Rijkscommissaris sprak van een roekeloze en zinloze daad van misdadigers tegenover het onschuldige Maastrichtse volk. Verder sprak hij zijn bewondering uit voor de Nederlandse deelneming in de strijd tegen het bolsjewisme. Het bloed van deze slachtoffers zal niet voor niets vergoten zijn, verzekerde de heer Smidt. Onder grote publieke belangstelling werden de lijkkisten naar de graven gebracht. Menig traantje is daar gevloeid en ook de woede tegen het onrecht is daar zeker gegroeid. Onschuldige mensen opgeofferd voor een conflict waar niemand iets aan had, waar niet veel mensen op hadden gewacht.

Burgerslachtoffers Bombardement Blauwdorp op 27 november 1941:

Oorlogsgeweld nam hen mee, laat ze nu rusten in vrede.