SeniorPlaza | Componisten

Home / Componisten

Componisten

Johannes Brahms

(door Ilse Steel)

(klik op de plaatjes om ze te vergroten en op de blauwe titel van de muziek om die te horen en zien)

(TIP: mocht uw internetverbinding niet snel genoeg zijn, klik dan links onder op II)

(er ontstaat dan een driehoekje met de punt naar rechts)

(laat u het filmpje downloaden en klik dan op het driehoekje)

Johannes Brahms werd geboren op 7 mei 1833 in Hamburg. Brahms kwam uit een eenvoudige familie. Zijn vader, Johann Jacob, was een veelzijdig musicus, die zowel de Franse hoorn als contrabas bespeelde. Zijn moeder was coupeuse.

Zijn moeder Johanna was zeventien jaar ouder dan haar echtgenoot. Haar belangstelling en inzet voor de opvoeding van de kinderen en het bestieren van het huishouden was veel groter dan die van haar man. Johannes vader was onvolwassen en door zijn temperament ongeschikt voor de verantwoordelijkheden van een gezin. Wel merkte hij al snel het muzikale talent van zijn zoon op.

Op zijn zevende kreeg Johannes les van Otto Friedrich Cossel en daarna ontving Johannes een gedegen opleiding bij E. Marxsen, de beste pianoleraar van Hamburg.

Johannes was sterk aan zijn ouders gehecht. De spanningen door het verschil in leeftijd en karakter, die jarenlang al aanwezig waren geweest, werden zo groot dat zijn ouders tenslotte uit elkaar gingen, ondanks Johannes pogingen om dit te voorkomen.

Omdat het gezin het niet breed had nam Johannes op dertienjarige leeftijd een baantje aan als pianist in een etablissement in de haven. Tijdens het pianospelen las hij gedichten van Novalis en Hoderlin om te ontsnappen aan het werk dat hij vervelend vond.

Op zijn vijftiende begon Brahms volksliedjes te verzamelen en te bewerken, en in 1851 had hij zijn eerste werk geschreven, het Scherzo in es-klein (Opus 4). Brahms ontwikkelde een zeer persoonlijke stijl en hij ontwikkelde een nieuwe harmonie en ritmiek.

Behalve piano studeerde Brahms ook vreemde talen en werd een groot liefhebber van poëzie. Hierdoor was hij in staat teksten te vinden voor zijn prachtige liederen. Deze liefde voor poëzie ontwikkelde zich bij Brahms in een voortdurende zoektocht naar innerlijke waarheid, waardoor hij alle vormen van gekunsteldheid en aandachttrekkerij uit de weg zou gaan.

Brahms kwam voor het eerst onder de aandacht van het Duitse muziekpubliek dankzij de voorspraak van Schumann, die ook de kwaliteiten van Chopin al onder de aandacht van het publiek had gebracht.

Zijn beroemde artikel Nieuwe Wegen (tevens het laatste dat hij voor Neue Zeitschrift für musik schreef) was zowel een afscheid als een profetie. Schumann noemde de onbekende Brahms, amper twintig jaar oud, de componist die de grote Duitse romantische traditie zou voortzetten.

Robert

Schumann

Achter het vurige temperament van de jonge componist had Schumann niet alleen het serene evenwicht van de ware kunstenaar ontdekt, maar ook een grote bescheidenheid. Door deze twee eigenschappen zou Brahms later in een eenzame droomwereld geraken.

Franz

Liszt

Brahms werd geïntroduceerd aan het muzikale hof van Weimar waar Liszt de scepter zwaaide. Brahms eerste ontmoeting met Liszt in Weimar was geen succes en door wederzijds onbegrip zouden ze altijd vijandig tegenover elkaar staan.

Brahms maakte kennis met Robert en Clara Schumann. Er ontstond een spontane vriendschap die zou uitgroeien tot een levenslange band. Ieder van de drie herkende iets van zichzelf in de ander.

Het belangrijkste was dat Brahms verlegenheid als sneeuw voor de zon verdween in de warmte en veiligheid van huize Schumann, dat gonsde van muziek, boeken en kinderstemmen.

Over zijn verhouding met Clara Schumann werd veel geroddeld, zeker na de zelfmoordpoging van Robert Schumann.

Ernstige familieproblemen dwongen Brahms om regelmatig naar Hamburg te reizen. Toen zijn ouders uit elkaar gingen werd hij geconfronteerd met de taak om hen in afzonderlijke woningen onder te brengen. Een verlammende financiële last die hij tot zijn moeders dood in 1865 zou moeten dragen.

Het is typerend voor Brahms dat hij weigerde om over zijn zorgen te spreken, maar hij ontving een brief van Clara Schumann waarin zij haar medeleven uitsprak. Dit was het begin van een regelmatige correspondentie die de rest van hun leven zou voortduren.

Geboortehuis

Brahms

Joseph

Joachim

In 1848 maakte hij door Hongaarse vluchtelingen in Hamburg kennis met de ‘csárdás’ en de ‘alla zingarastijl’ en leerde hij de zigeunermuziek kennen. Dit zou een grote invloed krijgen op zijn later werk. In 1853 ontmoette hij de Hongaarse violist Eduard Hoffmann met wie hij een aantal tournees maakte.

Zijn optredens met Joseph Joachim waren van grote betekenis. Joachim was een gevierd concertviolist en hij beschikte over een diep muzikaal gevoel.

In 1857 aanvaardde Brahms de betrekking van koordirigent in Detmold waar de gewoonten en etiquette nog sterk op die van de vorige eeuw leken. Hoewel Brahms er zeer acceptabel uitzag, gedroeg hij zich sociaal vaak onzorgvuldig en daardoor was hij niet geschikt voor de strenge regels van het hof. In Detmold maakte hij voor het eerst hartstochtelijk kennis met Duitslands ware erfgoed, de ontzag inboezemende figuren die Duitslands cultuur gemaakt hadden tot wat het was in de tijden van Bach en Händel en zelfs al daarvoor.

Een jaar later vestigde Brahms zich wederom in Hamburg. Hij hoopte directeur van de Singakademie te worden. Het was echter zijn vriend Julius Stockhausen die werd benoemd.

Teleurgesteld reisde hij in 1862 naar Wenen waar hij werd benoemd tot directeur van de Singakademie. Dat zou hij nog geen jaar blijven. Nadat hij had uitgerekend dat hij van de publicaties van zijn composities en van ander onrelmatiger werk bescheiden kon leven, beëindigde hij in 1864 alle verplichtingen en werd zelfstandig musicus.

Brahms

Brahms werd in Wenen een volwassen kunstenaar en voegde er grote symfonische werken aan zijn al uitgebreid oeuvre op het gebied van de kamermuziek toe.

Hij wordt overal beroemd als pianist, begeleider en dirigent en is op tournee in Hongarije, Polen, Nederland, Rusland, Denemarken, Frankrijk, Oostenrijk, Zwitserland, Engeland en Duitsland. Hij wordt ook doctor honoris causa in Cambridge en Breslau. In 1872 trekt hij in zijn eerste eigen woning in de Karlsgasse, en blijft er wonen tot zijn dood op 3 april 1897.

Enige tijd dirigeerde hij de “Wiener Singakademie” en daarna de “Gesellschaft für Musikfreunde”, maar nergens bevalt hem het dirigeren langer dan enkele jaren. Toch is die ervaring met koren van groot belang voor zijn composities. Hij kan het zich veroorloven aanlokkelijke aanbiedingen aan zich te laten voorbijgaan, door de goede betrekkingen die hij onderhoudt met zijn uitgevers.

Op zijn eerste concert oogst hij een enorm succes met werk van Bach, Schumann en … van zichzelf, en mag zich verheugen in de gunstige kritiek van Eduard Hanslick.

Tot 1875 dirigeerde hij de Weense Gesellschaftskonzerte, waar hij de grote werken uit de barok introduceerde.

Ondertussen was zijn compositorisch oeuvre al zeer omvangrijk geworden (meer dan 60 opusnummers) en bevatte een van zijn belangrijkste werken: “Ein Deutsches Requiem” voor solisten, koor en orkest. De première had veel succes en bevestigde zijn grote naam als componist.

Brahms en Nederland

Al tamelijk vroeg bestond er in Nederland belangstelling voor de muziek van Brahms. Reeds in 1874 logeerde hij bij professor Engelman in Utrecht. In 1884 was Brahms weer in Nederland waar hij zijn derde symfonie dirigeerde en zijn tweede pianoconcert. De orkesttoestanden waren in die tijd niet erg bevredigend, maar Brahms werkte met een energie alsof hij het beste orkest voor zich had.

Hans

von Bülow

Het jaar daarop kwam Brahms weer in Nederland, maar nu met het beroemde orkest van Meiningen, onder leiding van Hans von Bülow, waarbij de nieuwe vierde symfonie van Brahms werd uitgevoerd.

In 1876 voltooide hij zijn eerste symfonie.

In de periode 1877-1879, zijn meest productieve jaren, ontstonden onder meer het vioolconcert, de tweede symfonie, de vioolsonate in G en de twee rapsodieën opus 79 voor piano.

Intussen had hij de gewoonte aangenomen om te componeren gedurende de zomer en s winters concerten te geven.

Clara

Schumann

Naast zijn levenslange bewondering en misschien zelfs wel liefde voor Clara Schumann had Johannes Brahms diverse serieuze relaties met verschillende andere vrouwen.

Een van die verloofden was Agathe von Siebold die hij, toen een huwelijk echt onvermijdelijk leek, een kort briefje schreef waarin hij uitlegde geen trek te hebben om de ketenen van het huwelijk te dragen. Agathe barstte in woede uit en verbrak elk contact met Brahms.

Agathe von

Siebolt

Jaren later baseerde Brahms het tweede thema van het eerste deel van het Sextet in G, op de letters van haar naam A-G-A-(T)-H-E en droeg het hele stuk aan haar op.

Zijn laatste vredige jaren bracht Brahms door te midden van een groep trouwe vrienden. De moeilijke weg die hij in 1896 moest maken om de begrafenis van Clara Schumann bij te wonen brak zijn spreekwoordelijke ijzeren constitutie: er wordt leverkanker geconstateerd. Johannes Brahms overlijdt op 3 april 1897 en wordt begraven op het Wahringkerkhof in Wenen. Zijn begrafenis was een grootse gebeurtenis. Op de route naar de begraafplaats waren duizenden mensen aanwezig.

Graf Brahms

De stoet werd begeleid door vlaggendragers en toortsdragers. De kist werd gevolgd door zijn vele vrienden als Antonín Dvořák en Alice Barbi.

Het gebouw van de Wiener Musikverein was behangen met zwarte doeken. Brahms compositie “Fahr wohl” werd door de Singverein uitgevoerd.

Dvořák

Brahms werd vlakbij Beethoven en Schubert op het Wahring kerkhof in Wenen begraven. Ook Hamburg, zijn geboortestad, treurde: tijdens de begrafenis hingen daar de vlaggen halfstok.

Brahms’ oeuvre is zeer omvangrijk, hoewel veel ervan door de componist zelf is vernietigd (Johannes Brahms was zeer perfectionistisch ingesteld).

Hij schreef vier symfonieën en twee pianoconcerten (Pianoconcert nr.1 en Pianoconcert nr.2), een vioolconcert en een dubbelconcert voor viool en cello.

Brahms componeerde ongeveer 330 liederen, kamermuziek (sonates voor viool, cello en klarinet; strijkkwartetten,- kwintetten en – sextetten; muziek voor piano solo), en bewerkte muziek van Händel, Schubert en Bach.

Brahms’ muziek wordt gerekend tot de late romantiek, waarin veel volkse invloeden te vinden zijn. Tot zijn bekendere werken behoren de Hongaarse dansen en Ein Deutsches Requiem. een humanistische liturgie van troost en lijden. Voor dit gigantische muziekstuk maakte hij gebruik van teksten van de vertaling van Maarten Luther van de Bijbel, in plaats van de gebruikelijke Latijnse dodenmis. Hij had het stuk achteraf liever het Requiem van de Mens willen noemen.

Zes delen van Ein deutsches Requiem werden op Goede Vrijdag in 1868 met groot succes opgevoerd in Bremen. Het complete werk van zeven delen ging onder leiding van Carl Reinecke op 18 februari 1869 in première in het Gewandhaus in Leipzig.

Hoewel Brahms de laatste der grote romantici was, was hij sterk georiënteerd op de classicistische stijl, in het leven geroepen door de zogenaamde Weense Klassieken.

Carl

Reinecke

Hij dweepte met Beethoven en Bach, geloofde in de conventionele vorm en structuur en was een tegenstander van de ‘rebelse’ Wagner en Liszt, en wat zij ‘de muziek van de toekomst’ noemden.

Johannes Brahms Fotogalerij