Componisten

Antonio Lucio Vivaldi

(door Ilse Steel)

(klik op de plaatjes om ze te vergroten en op de blauwe titel van de muziek om die te horen en zien)

(TIP: mocht uw internetverbinding niet snel genoeg zijn, klik dan links onder op II)

(er ontstaat dan een driehoekje met de punt naar rechts)

(laat u het filmpje downloaden en klik dan op het driehoekje)

De familie Vivaldi was niet rijk en Antonio Vivaldi werd onmiddellijk voorbestemd voor het priesterschap. Op 24 maart 1703 werd hij tot priester gewijd. Om gezondheidsredenen bleef hij maar een jaar in functie, maar hij behield wel de status.

In datzelfde jaar werd hij benoemd tot ‘maestro di violino’ aan het Seminario musicala dell ‘Hospitale della Pietà, een weeshuis voor wezen (alleen meisjes), vondelingen en buitenechtelijke dochters van Venetiaanse grandes. Hier werd muziekonderwijs gecombineerd met liefdadigheid. In dit grote meisjespensionaat wist hij spoedig een wijd en zijd beroemde instrumentale kapel en een koor te vormen.

Vivaldi was gelukkig en genoot zowel van het lesgeven als van het uitvoeren van de muziek. Toch kan Vivaldi’s verhouding met de Pietà niet bijzonder goed geweest zijn, want om onbekende redenen werd hij verschillende malen geschorst. Zelfs bij afwezigheid was hij verplicht twee maal  per maand een nieuw concert toe te sturen. Vele van zijn concerten zijn voor deze instelling geschreven en hij experimenteerde volop met instrumenten. Vivaldi werd met alle egards behandeld en in 1713 kreeg hij verlof om lange kunstreizen te maken.

Reeds in 1705 bleek de zevenentwintigjarige Antonio de onbetwiste autoriteit op muziekgebied in Venetië.

In 1711 werden in Amsterdam door de muziekuitgeverij Estienne Roger, twaalf concerten van zijn hand gepubliceerd onder de titel “L’estro armonico” (de harmonische inspiratie). In 1713 kreeg Vivaldi een maand verlof van het ‘Hospitale della Pietà’ om in Vicenza zijn eerste opera, “Ottone in villa”, op de planken te brengen.

Na 1712 brak er voor Vivaldi een drukke tijd aan, bovendien maakte hij vermoeiende reizen binnen Italië en daarbuiten. Hij komt in Rome, Florence, Mantua, Padua en zelfs in Amsterdam en Wenen. Voor een man met een zwakke gezondheid is het moeilijk te bevatten hoe Vivaldi alle ongemakken heeft kunnen verdragen die het reizen in die tijd met zich mee bracht. Het staat echter vast dat hij ze heeft doorstaan en dat hij altijd heeft geëist persoonlijk toezicht te houden op de uitvoeringen van de vele opera’s die hij in die tijd schreef.

In 1713 en 1714 was Vivaldi verbonden aan het Theater San Angelo, en van 1715 tot 1718 stond hij zelfs bekend als compagnon van dit theater, waar hij zelf ook optrad als solo-violist. Een tijdgenoot van Vivaldi, J.F.A. Uffenbach, die een concert van hem bijwoonde, schrijft daarover: “Vivaldi speelde een bewonderenswaardige solo en sloot af met een geïmproviseerde cadans die mij verbijsterde. Het is onbestaanbaar dat een dergelijke cadans ooit eerder is gespeeld, of ooit nog gespeeld zal worden. Hij kwam met zijn vingers tot vlak bij de kam, zodat er nauwelijks nog ruimte was voor de strijkstok. Hij deed dit alles op alle vier de snaren met imitaties en met een geweldige snelheid die iedereen verblufte.”

Eind 1717 verhuisde Vivaldi voor twee jaar naar Mantua om Kamerkapelmeester te worden aan het hof van landgraaf Philips van Hessen-Darmstadt. Hij had hier de taak om voor opera’s, cantates en misschien ook concertmuziek te zorgen.

Heel Venetië trok partij en het nieuws bereikte zelfs Wenen. Dit kan de reden zijn geweest dat Vivaldi zich tot 1726 terugtrok van het Venetiaanse toneel. Hij bracht diverse jaren door met werken en reizen, en had overal succes. Het was wellicht de gelukkigste en meest bevredigende periode in het leven van de rusteloze componist. Een paar jaar later was de aanval van Marcello op het werk van Vivaldi weer vergeten en de manier van werken van Vivaldi had heel Italië en Europa veroverd. Ook op het gebied van concerten was Vivaldi in deze jaren uiterst actief.

In 1738 was Vivaldi in Amsterdam ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de schouwburg. Hij dirigeerde er op 7 januari 1738 een feestelijk openingsconcert en vertolkte zelf de solo-vioolpartij van zijn concerto-grosso.

Vivaldi’s moeder overleed in 1728 en zijn vader in 1736, Antonio zou zijn vader  slechts vijf jaar overleven.

Tot april 1740 bleef Vivaldi in Venetië even actief als altijd, toen verhuisde hij met Anna naar Wenen. Waarom naar Wenen? Eén  van de redenen was de uitnodiging van Karel VI, met wie hij bevriend was. En Wenen was de hoofdstad geworden van de Italiaanse opera.

Er is weinig bekend over het laatste jaar van Vivaldi´s leven. Zo werd pas in 1938 ontdekt dat hij in Wenen was gestorven en niet in zijn geboortestad.

De volgende feiten staan vast. Vivaldi vond onderdak in Wenen bij de weduwe van een zadelmaker, Maria Agatha Waller (of Wahler) in een huis bij de Kärntnertor dat niet meer bestaat. In februari 1741 was hij in ieder geval in Wenen, want dan vermeldt graaf Anton Ulrich von Sachsen-Meiningen tweemaal een ontmoeting met de ‘rode priester’ in zijn dagboek.

Op 26 juni 1741 ondertekende Vivaldi een kwitantie voor graaf Vinciguerra di Collato. Het betrof de ontvangst van twaalf Hongaarse guldens voor een ‘heleboel muziek’. Het is de laatst bekende handtekening van de componist.

Antonio Vivaldi was een nerveus, rusteloos mens, weinig honkvast gehandicapt vanaf zijn geboorte door een ademhalingkwaal, die naar hij verklaarde hem het mis-lezen onmogelijk maakte. Toch bleef hij tot zijn dood het geestelijk gewaad dragen. Vivaldi zat vol scheppingsdrang. Eerzuchtig was hij ook, en toen zijn faam zich over Europa verspreidde, reisde hij over grote afstanden zijn roem achterna. ‘Don’ Antonio Vivaldi, een onvergetelijk vioolvirtuoos, beroemd componist en verdienstelijk dirigent.

Vivaldi heeft in zijn carrière ooit 50.000 dukaten bij elkaar verdiend, maar is in grote armoede in Wenen gestorven op 28 juli 1741. Hij werd nog dezelfde dag op het kerkhofje van de ‘arme luyden’ van het nabije Bürger Spital begraven. Ook nog op een voor een priester onwaardige goedkope wijze, zonder getuigen of kennisgeving. Het graf van Vivaldi bestaat niet meer, alleen een gevelsteen herinnert aan Vivaldi’s korte verblijf in Wenen

De inschrijving van Vivaldi’s dood in het register van de Stefansdom:

Begrafenis Vivaldi, 28 juli (1741). De weleerwaarde heer Antonio Vivaldi, seculier priester, is in het Sattlerhuis bij de Kärntnertor aan inwendige brand overleden, oud 63 jaar, (en begraven) op de begraafplaats van het ziekenhuis.

De inwendige brand waar Vivaldi aan stierf en waar hij zijn leven lang last van heeft gehad, betrof waarschijnlijk een astmatische bronchitis.

Kosten van Vivaldi’s begrafenis in het dodenregister:

2,36 florijnen voor het luiden van de klok, 2,15 florijnen voor het kleed op de lijkbaar, 4,30 florijnen voor zes dragers met mantel, 2,- florijnen voor zes lampen en nog een aantal posten.

Het totaal bedroeg, 19 florijnen en 45 kreutzers. Het is niet bekend door wie Vivaldi’s begrafenis is betaald.

Vrijwel onmiddellijk na zijn dood verdween Vivaldi uit de muziekgeschiedenis en de muziekkritiek, totdat er in 1800 tijdens het zoeken naar documentatie met betrekking tot Bach een grote bundel manuscripten te voorschijn kwam, waarop het jaartal 1739 stond vermeld, met zowel de naam van Vivaldi als die van Bach. In nogal slecht Italiaans stond erop aangetekend: “concerten van Vivaldi, uitgewerkt door J.S. Bach”. Dit bewijst dat Bach Vivaldi kende en bewonderde.

De herontdekking van de componist Antonio Vivaldi begon in september 1939. In zes dagen tijd werden tijdens een speciale muziekweek diverse werken van Vivaldi uitgevoerd, die een ongekend succes hadden. Een succes dat voortduurt tot op de dag van vandaag !

Vivaldi componeerde vele opera´s, cantates en andere kerkmuziek, meer dan honderd vioolconcerten en vioolsonates en vele soloconcerten. De stijl van Vivaldi’s concerten beïnvloedde alle muziek van de 18e eeuw. Het was een belangrijke fase voor de klassieke symfonie.

Bach beschouwde Vivaldi als een componist van gewicht en bewerkte zelfs tien van zijn concerten. Vivaldi was een prima arrangeur, getuige “De Vier Jaargetijden”. Met zijn voorliefde voor expressie in plaats van details, met de overgangen van majeur naar mineur. Net als later bij Schubert was Vivaldi misschien wel de voorloper van de Romantiek.

Maar één ding is zeker: Door met muziek beelden te scheppen heeft hij de geest van de gouden eeuw, waarin hij leefde, briljant vormgegeven.

“De Vier Jaargetijden” (Le quattro stagioni in het Italiaans) is een cyclus van vier vioolconcerten gecomponeerd door Antonio Vivaldi. De Vier Jaargetijden is Vivaldi’s bekendste werk en behoort tot de populairste werken uit de klassieke muziek. De concerten werden in 1725 voor het eerst gepubliceerd als een deel van twaalf concerten, genaamd “Il Cimento dell’armonia e dell’inventione” (De Krachtmeting van Harmonie en Inventie).

De eerste vier concerten werden vernoemd naar een seizoen. Elk concert bestaat uit drie delen, met een langzaam deel en twee snellere delen. Vivaldi schreef voor elk van de seizoenen een sonnet. Het toekennen van de seizoenen aan de vier concerten, maakt “De Vier Jaargetijden” tot een van de eerste werken uit de programmamuziek. Vivaldi droeg “De Vier Jaargetijden” op aan de Boheemse graaf Venceslao Monzin.

Vivaldi was met hartstocht kind van zijn stad geweest. Het weelderige, van leven bruisende Venetië met zijn vele feesten en optochten. Een synthese van licht en water, kleur en vorm, zang en vitaliteit, zoals de schilders Titiaan, Tiepolo, Ganaletto, Veronese en Guardi die hebben uitgebeeld. Geen wonder dat Vivaldi’s kunst die sfeer weerspiegelt.

Anna Giroud of Giro

Anna werd circa 1711 geboren in Venetië, als dochter van een Franse pruikenmaker. Vivaldi ontmoette Anna waarschijnlijk in 1718 in Mantua. Vivaldi voelde zich al spoedig artistiek en persoonlijk tot haar aangetrokken. Er zouden uit deze verhouding veel problemen voor hem ontstaan. Anna kwam bij hem wonen. Vivaldi hield vol dat Anna niets meer was dan een huishoudster en een goede vriendin, net als Anna’s zuster Paolina die bij hem in huis woonde.  

Vivaldi leidde Anna op tot zangeres en in 1726 zong Anna voor het eerst in een van Vivaldi’s opera’s. Vivaldi zou tot zijn dood met haar samenblijven. Na de dood van Vivaldi vertrok Anna uit Wenen en overleed in 1750 in Venetië.

Bronnen:

Vivaldi Een componistenleven in beeld Atrium

Muziek zonder woorden Kluwer

Spectrum componisten van A tot Z

Vivaldi Fotogalerij

Kijk en luister naar Vivaldi

De vier jaargetijden – Lente

De vier jaargetijden – Zomer

De vier jaargetijden – Herfst

De vier jaargetijden – Winter

Gloria

Concert voor twee violen

Concert voor mandoline

Dixit dominus

Nulla in mundo pax sincera

Agitata da due venti

Alleluia

Meer weten over Vivaldi:

www.componisten.net

www.componisten.startpagina.nl

Terug naar Componisten