SeniorPlaza | Wereldwonderen

Home / Wereldwonderen

Wereldwonderen

Het Colosseum

(met dank aan
Ilse Steel voor het geleverde materiaal)

(klik op de plaatjes om ze te vergroten)

Het
Colosseum in Rome was het grootste amfitheater van het Romeinse rijk. Het
theater werd gebouwd in de eerste eeuw na Christus. Vespasianus’ amfitheater was
het beroemdste in de Romeinse wereld. Het werd bekend als Amphitheatrum Flavium
– afgeleid van Flavius, de familienaam van Vespasianus, Titus en Domitianus. De
bouw werd gefinancierd uit de oorlogsbuit na plundering van Jeruzalem. Het
bouwwerk is bijna vijftig meter hoog en heeft een omtrek van 527 meter.

Keizer Vespasianus, stichter van de Flavische Dynastie, startte met de
bouw van het Colosseum in het jaar 72 na Christus. Gedurende de bouw
overleed Vespasianus, waardoor het Colosseum op dat moment maar 3
verdiepingen telde. Een van zijn zonen, Titus, voltooide de bouw van het
Colosseum en wijdde deze in het jaar 80. Bij de opening organiseerde
Titus spelen die 100 dagen duurden. Kort na de opening van het Colosseum
waren in het amfitheater ook naumachiae (zeeslagen) te zien. Het theater
werd voor die gelegenheid met miljoenen liters water gevuld waarna
beroemde zeeslagen uit de geschiedenis werden nagespeeld.

Hoe dit precies ging is niet bekend
Titus opvolger Domitianus, voegde nog een verdieping toe, naast een
aantal gangen en vertrekken onder de arena, die nu zichtbaar zijn. De
buitenmuur, opgesierd met talrijke beelden, heeft drie rijen van 80
bogen, die telkens gescheiden worden door pilasters, beneden met
Dorische, in het midden met Ionische en boven met Corinthische kapitelen.
Ook de bovenverdieping (die merendeels gesloten is) heeft Corinthische
pilasters. Er waren 76 ingangen die genummerd waren met Romeinse cijfers
(boven de ingangen XXIII-LIV zijn de nummers nog zichtbaar). Het
Colosseum is gebouwd uit beton, tuf- en baksteen, maar voor de façade en
zuilen is gebruik gemaakt van grote hoeveelheden travertijn, dat via een
speciaal aan gelegde weg
werd aangevoerd uit de heuvels bij Tivoli. IJzer werd gebruikt om de
stenen aan elkaar te bevestigen. Een groot aantal zitplaatsen,
muurbekledingen en ornamenten was van marmer. Het amfitheater was
gebouwd op de locatie waar eerder een kunstmatig meer was aangelegd als
onderdeel van het grote park in het centrum van Rome waarin ook het
Gouden Huis (Domus Aurea) en het nabije Colossus standbeeld stond. Dit
gigantische standbeeld van Nero gaf het Colosseum zijn naam. De
Flavische keizers probeerden de herinnering aan de gehate Nero uit te
wissen en de gunst van het volk terug te winnen. De bouw van het Colosseum juist op de plek van het meertje, dat men had weten droog te
leggen, paste in dat streven.

De Colossus van Keizer Nero

In het Colosseum

De
zitruime (cavea) bood plaats aan meer dan 50.000 toeschouwers. Deze was
ingedeeld in vier galerijen. Voor de keizer was er een aparte loge aan
een van de lange kanten van de arena met een eigen ingang. Aan de
overzijde was de loge voor de keizerin, de Vestaalse maagden en de
magistraten. De senatoren hadden marmeren zitplaatsen direct gelegen aan
de arena. Andere mannen zaten naar gelang hun sociale positie dicht bij
de arena of er verder vandaan. Op de vierde galerij zaten de vrouwen van
de senatoren en ridders. Ondergronds bevonden zich wapenopslagplaatsen
voor de gladiatoren, werktuigen en kooien met wilde dieren die door een
ingenieus liftensysteem naar boven gehesen konden worden. De dieren
kwamen dan in het centrum van de arena te voorschijn. Gedurende de hete
zomermaanden of regenperiodes kon het Colosseum afgedekt worden met een
velarium. Dit was een canvas doek met een gat in het midden, waardoor in
tweederde van het theater ongeacht het weer de voorstellingen kon
plaatsvinden. Dit scherm werd opgetrokken met kabels die aangetrokken
werden van buiten het Colosseum over 240 masten. Deze masten staken via
gaten in de kroonlijst in een uitstekende stenen bak. Buiten het
Colosseum staan nog vier grote palen waaraan de touwen van zeilen werden
bevestigd.

Bij ’gewone’ spelen in het Colosseum werden ’s morgens
wilde-dierengevechten gehouden waar-bij bestiarii (wilde-dierenvechters)
vochten met allerlei wilde dieren in venationes (jachtpartijen). De
arena werd op passende wijze ingericht met rotspartijen, struiken, e.d.
Tussen de middag was er voor geïnteresseerden een pauzeprogramma waarin
veroordeelde gevangenen voor de wilde dieren werden gegooid. In de
latere Oudheid werden vooral veel christenen tot de wilde dieren
veroordeeld (damnatio ad bestias). Het middagprogramma met de
gladiatorenshows (munera) vormde het hoogtepunt. De gladiatoren, die
werden geselecteerd onder veroordeelde criminelen, slaven en
krijgsgevangenen, werden in verschillende categorieën ingedeeld.

Ondergrondse schachten

De overgebleven palen voor het vastzetten van het velarium (canvasdoek)

Christenen in het Colosseum

Gladiatoren gevechten in het Colosseum

De
gladiatorengevechten begonnen met een grote optocht van de deelnemers.
Voor het podium van de keizer bleven ze staan en riepen: ‘Ave, Caesar,
morituri te salutant’. ‘Gegroet, keizer, zij die gaan sterven groeten
u’. In de nabijheid van het Colosseum waren vier gladiatorenscholen.
Voor de bestiarii was er de Ludus matutinus, zo genoemd omdat de
wilde-dierengevechten in de ochtend plaatsvonden. voor de ‘echte’
gladiatoren waren er de Ludus Gallicus, de Ludus Dacicus en de Ludus
Magnus. De laatste lag het dichtst bij het Colosseum en was er door een
ondergrondse gang mee verbonden. Een deel ervan is door opgravingen ten
oosten van het Colosseum blootgelegd. De vloer van het Colosseum is
bijna overal verdwenen, waardoor de ondergrondse ruimtes zichtbaar zijn.
(foto’s hiernaast)

Door de eeuwen heen heeft het Colosseum veel te lijden gehad door het
natuurgeweld, waaronder blikseminslagen en verschillende aardbevingen.
Het Colosseum heeft te lijden gehad van verschillende natuurrampen. Een
blikseminslag in 217 beschadigde het Colosseum dusdanig dat er gedurende
vijf jaar geen spelen georganiseerd konden worden. Diverse aardbevingen
brachten grote schade toe aan het gebouw, maar zolang het gebouw in
gebruik was werd dit telkens gerepareerd door de Romeinen en later door
de Ostrogoten. Tijdens de Middeleeuwen volgden twee grote aardbevingen
in 847 en 1349, die het Colosseum verder verwoestten. In de 12e eeuw
werd de ruïne van het amfitheater omgebouwd tot fort van de familie
Frangipani. De belangrijke Romeinse families, waar vaak ook de paus uit
voortkwam, beschouwden het Colosseum als een plaats waar eenvoudig
bouwmateriaal gehaald kon worden voor nieuw te bouwen kerken en paleizen.

Paus Benedictus XIV
1675-1758

Zo werd al
het marmer verwijderd en hergebruikt in nieuwe gebouwen of simpelweg verbrand om
kalk te verkrijgen. Ook het ijzer waarmee de blokken steen en marmer werden
vastgezet was gewild. Aan deze plundering kwam pas een einde in 1749 toen Paus
Benedictus XIV de historische waarde van het Colosseum inzag en het verdere
gebruik als steengroeve verbood. Hij wijdde het Colosseum als kerk ter
nagedachtenis aan de lijdensweg van Christus en bouwde binnenin een kruisweg.

De grond
van het amfitheater werd als heilig beschouwd vanwege het bloed van de
christelijke martelaren dat hier vergoten werd. Dit ondanks het feit dat de
meeste Christenen waarschijnlijk gedood werden in het In het Colosseum werden
wagenrennen, gladiatorengevechten en dierengevechten gehouden. Meestal op leven
en dood. Verder waren er bokswedstrijden, boogschietwedstrijden, en er waren
vrouwelijke vechters te zien. Latere pausen lieten het Colosseum nog verder
restaureren en archeologisch onderzoeken. Het Colosseum trekt jaarlijks ongeveer
zes miljoen belangstellenden. In 1992 begon een grootscheepse restauratie,
mogelijk gemaakt door een overeenkomst tussen de overheid en een
kapitaalkrachtige sponsor, de Banca di Roma. De toeristische trekpleister lijdt
zwaar onder de tand des tijds en milieuverontreiniging.

Het
bouwwerk van bijna tweeduizend jaar oud moet worden verstevigd, volledig
gereinigd en deels gerestaureerd. Het Colosseum wacht al jaren op een
restauratie. De voorzitter van de Italiaanse Unesco-commissie Giovanni Puglisi
vindt dat er snel ingegrepen moet worden om te vermijden dat het Colosseum
verwordt tot ‘een grote Italiaanse gatenkaas vol met buchi, gaten’. De
Italiaanse schoenenfabrikant Diego Della Valle zou bereid zijn in 2011 een
bedrag van 25 miljoen euro te investeren in het monument. Het idee om de
renovatie door een sponsor te laten betalen is volgens de Romeinse burgemeester
Alemanno gebaseerd op de renovatie van de Sixtijnse Kapel, die in 1994 ook (gedeeltelijk)
met sponsorgeld is betaald. Het is nog niet duidelijk wanneer met de restauratie
wordt begonnen.

De Flavius-dynastie

Keizer Vespasianus (69-79 n.Chr.)

Vespasianus, Titus Flavius

Vespasianus werd in 51 consul, en in 59 consul van Afrika en kreeg in 66 van
Nero het opperbevel in de Joodse oorlog. Hij werd na zijn val door het leger tot
keizer uitgeroepen. De voornaamste problemen, waarvoor de 60-jarige ervaren
generaal Vespasianus zich als keizer geplaatst zag waren: het herstel van orde
en tucht in het leger, het vullen van de lege staatskas, het onderdrukken van
een snel om zich heen grijpende opstand der Batavieren en het beëindigen van de
oorlog tegen de Joden.

Vespasianus was een nuchter denkend mens, op zijn levenswandel viel niets aan te
merken. Zijn taak van herstel van orde en evenwicht heeft hij voortreffelijk
volbracht. Nuttig en doelmatig, voor het algemene welzijn, als alle maatregelen
van de keizer waren zo was ook zijn bouwprogramma voor Rome. De grootse aanleg
van het Gouden huis van Nero werd doorbroken en opengesteld voor het volk. In
het midden verrees het Flavische amphitheater, later Colosseum genoemd, en
onmiddellijk daarnaast een openbaar badhuis, de thermen van Titus.

De
afgebrande tempel van Jupiter op het Capitool werd herbouwd, evenals het
circus maximus. Hij liet een nieuw forum bouwen bij het forum van
Augustus voorzien van een schitterende tempel van de Vrede. Vespasianus
was bovendien een keizer, die op imponerende wijze Romeinse tradities
voortzette. Hij overleed op 69-jarige leeftijd. Zij twee zonen zetten
zijn bouwplannen later voort.

Vespasianus had vertrouwen in zijn oudste zoon en gaf hem al snel een
aantal keizerlijke titels, zodat Titus volop meeregeerde. De overgang
was dan ook niet schokkend toen Titus keizer werd. Tijdens de korte
regering van Titus vond de grote uitbarsting van de Vesuvius plaats die
o.a. Pompeii verwoestte. Toen zijn vader keizer werd, kreeg Titus het
bevel in de oorlog tegen de Joden, die eindigde met de verwoesting van
Jeruzalem (70 n.Chr.). Een triomfboog die dit feit vereeuwigd, bevindt
zich nog aan de ingang van het Forum Romanum. De Boog van Titus is
gebouwd op het hoogste punt van de Via Sacra, op de heuvel Velia.

Thermen van Titus

Titus Flavius Vespasianus
(41-81 n.Chr.)

De keizer
zelf, die door een zeer losbandig leven in Rome tijdens de regering van zijn
vader de slechtste verwachtingen had gewekt, bleek een uitstekende keizer te
zijn. Hij regeerde mild en rechtvaardig. Zijn relatie met de senaat was
eendrachtig. Hij was zeer vergevingsgezind en zachtzinnig, zelfs tegenover
lieden die aanslagen op hem hadden beraamd. Zo hield hij een feest van honderd
dagen met zeeslagen op kunstmatige meren, infanteriegevechten en nog veel meer
evenementen. Maar hij gaf zijn geld niet alleen uit aan feesten. Toen er in 80
een grote brand uitbrak in Rome, gaf hij veel geld uit aan de
herstelwerkzaamheden. Ook besteedde hij veel geld aan het aanleggen van wegen en
het versterken van de legerkampen in het oosten van het Romeinse Rijk en aan de
Donau. Aan het keizerschap van Titus kwam na twee jaar een einde. Na zijn dood
werd Titus vergoddelijkt.

Domitianus
die op 30-jarige leeftijd vrij onverwacht keizer werd, begon zijn regering goed,
hij verbeterde het administratieve bestuur en de rechtspraak. Door zijn
economische hervormingen werd de staatskas weer goed gevuld. Helaas bezat hij op
den duur niet de koelbloedigheid van zijn vader tegenover de gevaren waaraan een
keizer blootstond. Hijzelf placht te zeggen: “De toestand van vorsten is hoogst
beklagenswaardig, want als zij een samenzwering ontdekt hebben, dan schenkt men
hen niet eerder geloof, dan nadat zij vermoord zijn”.

Dominiatus stierf, na een regering van 15 jaren, door moordenaarshand. Hij werd
vermoord in zijn slaapvertrek door een groep samen-zweerders waartoe ook zijn
vrouw behoorde. Hij was de eerste echte despoot op keizerlijke troon. Hij
behandelde de senaat met volkomen minachting; hij liet zich ’Dominus et deus’,
heer en god, noemen, en heerste in een sfeer van sombere verschrikking. Onder
zijn keizersschap keerde ook vele oude euvelen van alleenheers-schappij terug,
die onder Vespasianus en Titus waren verdwenen, zoals: valse aanklachten,
terechtstellingen en christenvervolging.

Domitianus was een wantrouwende en lafhartig man, die door een systeem van
spionnen Christenen liet opsporen om hen terecht te laten stellen. Ook
permitteerde hij zich allerlei vormen van wangedrag, terwijl hij naar buiten dit
naar buiten toe juist veroordeelde en deugdzaamheid probeerde te bevorderen. Zo
liet hij een aantal Vestaalse maagden die zich misdragen zouden hebben,
terechtstellen. Zijn opvolger Nerva riep een damnatio memoriae over hem uit, wat
betekende dat zijn naam en portret zoveel mogelijk uitgewist werden om zijn
slechte voorbeeld zo snel mogelijk te vergeten.

Domitianus, Titus Flavius
(51-96 n.Chr.)

Het gouden huis van Nero

Domus Aurea (Gouden Huis)

Domus Aurea. In 64 na. Chr.brak in de buurt van de keizerlijke paleizen
een brand uit die grote delen van de stad met de grond gelijk maakte.
Geruchten doend e ronde dat Nero de brand zelf heeft laten stichten.
Nero beschuldigde, volgens Tacitus, de christenen, die ondanks hun
onschuld vreselijke kwellingen leden. Nero liep allang met het plan rond
om de hoofdstad Neropolis (stad van Nero) te noemen en in te richten
naar zijn smaak en ideeën. Na de brand greep hij zijn kans. Hij verbond
de Palatijn met de terreinen op de Esquilijnse heuvel, die hij al hij
bezit had. Hier liet Nero een enorm complex aanleggen van paleizen en
parken en zijn Domus Aurea.

Er
werden waterbekkens, kanalen en beken aangelegd. Men baadde al naar men
wenste in vers zeewater of zwavelhoudend bronwater, dat via
vijfentwintig kilometer lange kanalen naar het paleis werd geleid. De
voorhal was zo hoog, dat er een kolossaal beeld van Nero van dertig
meter hoog in kon staan.

Het hele gebouw was omringd door drie zuilenrijen, die een lengte van
driehonderd meter hadden. Binnen dit complex was bevond zich een
kunstmatig meer. Het was omgeven door groepen gebouwen, die kleine
steden moesten voorstellen. Verder waren er landerijen met korenvelden,
wijngaarden, weiden en bossen en een overvloed van tamme en wilde dieren
in allerlei soorten. Van binnen was het paleis bekleed met bladgoud, van
buiten met marmer.

Banketzaal met koepel

De
plafonds in de eetzalen waren versierd met ivoorsnijwerk. Uit
aangebrachte luiken kon men bloemen over de gasten uitstrooien. Een
buizenstelsel sproeide geurige stoffen. De banketzaal een ronde vorm,
waarvan de koepel als het heelal dag en nacht voortdurend ronddraaide.
Het fijnmazige stelsel van gangen was bedekt met fresco’s. De Domus
Aurea was een paleis met galerijen en nissen, waar honderden kostbare
kunstwerken stonden opgesteld. Nero was zichtbaar trots toen hij na
voltooiing van het hoofdcomplex dit paleis kon betrekken en zei: “Nu
begin ik eindelijk menswaardig te wonen”. Nero, streefde zo schrijft
Tacitus, altijd naar het onovertrefbare. Nero was zeker ontvankelijk
voor alles wat mooi, fascinerend en groots was. Voor het eerst liet hij
in de Domus Aurea marmer in kunstmatige kleuren en met opgebrachte
vlekken, nieuwe soorten glas en beschilderd schildpadleer toepassen. Dit
nooit voltooide paleis strookte met Nero’s aard: een opgewekte, speelse,
romantische, artistieke architectuur, die slechts met behulp van beton,
een toen revolutionaire vinding, kon worden verwezenlijkt. Nero werd pas
’in de historische overlevering’ tot brandstichter en christenvervolger
bestempeld. De keizer woonde een paar maanden in zijn gouden huis tot
hij op 31-jarige leeftijd zelfmoord pleegde. Zesenveertig jaar na de
dood van Nero werd het Domus Aurea door brand verwoest.

De
Italiaanse autoriteiten melden in 2010 dat ongeveer 60 vierkante meter
van het plafond van Nero’s paleis in hartje Rome is ingestort. Het
paleis, ’Domus Aurea’ genaamd, werd in 1999 heropend nadat het 18 jaar
dicht was vanwege instortingsgevaar. Het bewaard gebleven deel van het
paleis ligt onder de grond en wordt onder andere bedreigt door
instorting en wateroverlast. Dat is waarschijnlijk ook de oorzaak van de
instorting.

Ilse Steel

Bronnen:
Boeken uit eigen bibliotheek
Philipp Vandenberg – Nero
C.M. Stibbe – Geschiedenis van het Romeinse rijk
Prisma woordenboek der klassieke oudheid
A.T. White Het avontuur van de archeologie.
Latijns woordenboek
Geïllustreerde encyclopedie – Uitgeverij De Spaarnestad
Bronnen: Diverse
Henk van Gessel-Rome
Stadsverkenner
Columbus reismagazine
Diverse reisgidsen van reisbureau

Fotogalerij Colosseum