Tot op de dag van vandaag hullen cacao en chocola zich nog steeds in de mystiek van luxe en genot. De reden hiervoor is onder andere verborgen in de geschiedenis van chocolade. Een Tolteek ontdekte chocola bij wijze van toeval. De Tolteken waren een stam uit Midden- en Zuid-Amerika. Ze gebruikten de vruchten van de cacaoboom: ze aten de pulp uit de vrucht. De bonen zelf smaakten namelijk erg bitter en werden dus verwijderd voor het eten van de pulp. Op een dag gooide een Tolteek de bittere cacaobonen weg in het vuur. Maar de brandende cacaobonen verspreidden echter een zodanige heerlijke geur dat de man begon te watertanden. Toen  hij de bonen uit het vuur haalde, plette hij ze tussen de stenen tot een gladde massa. Het resultaat was om te smullen en: de chocolade was geboren! Historici weten niet precies wanneer de Tolteken deze ontdekking deden, maar duidelijk is wel dat het minstens 2.000 jaar geleden was.

De chocoladedrank: xocoatl

De Maya-indianen, die op een groot schiereiland tussen Mexico en Guatemala leefden, waren de eerste cacaotelers. Zij waren cultiveerden de cacaoboom voor de vruchten. Al rond 600 na Chr. hadden zij cacaoplantages. Met de bonen uit de cacaoplant bereidden de Maya’s een bittere drank met de naam ‘xocoatl’.

De cacao werd pas echt populair toen de Mayacultuur al verdwenen was. De Azteken gingen rond 1300 na de Tolteken in Mexico wonen. Zij riepen zichzelf uit als afstammelingen van de Tolteken. Zij veroverden een heel groot grondgebied, een groot deel van het oude Maya grondgebied. De godsdienst en oude gewoonten van de Tolteken speelden in de cultuur van de Azteken een belangrijke rol. Zo aanbaden zij ook de oude toltekenkoning: koning Quetzalcoatl. Deze koning bemachtigde een aantal cacaoplanten en zou de grote meester van de cacao worden, volgens de overlevering. De Azteken verbonden cacao met Xochiquetzal, de godin van de vruchtbaarheid.

De chocoladedrank, xocoatl, werd op smaak gebracht met vanille, chilipeper en piment. De drank zou vermoeidheid tegengaan, omdat in de cacao cafeïne zit. Een Spaanse jezuïtische missionaris, Jose de Acosta, die aan het eind van de 19^de eeuw in Peru en Mexico woonde, schreef hier over.

Deze drank was een koninklijk drankje en werd aan het hof van keizer Moctezuma, de toenmalige heerser der Azteken, geschonken. Omdat cacaobonen zoveel waard waren, werden ze ook gebruikt als betaalmiddel. Volgens sommige historische bronnen kreeg je in ruil voor tien bonen al een konijn. Een slaaf kon je voor 100 bonen kopen.

Columbus

Tijdens zijn laatste ontdekkingsreis komt Cristoffel Columbus, in 1502, op het Arabische eiland Guanaja. De Azteken boden Columbus hun kostbare drank ‘xocoatl’ aan, hij vond het drankje echter afschuwelijk bitter. Hoewel hij er verder weinig aandacht aan schonk, nam hij wel cacaobonen mee naar Europa. Hij besefte toen nog niet hoe kostbaar die bonen waren.

Cortéz

Hernan Cortéz zag de economische waarde van de cacaobonen wel in. Cortéz was een Spaanse ontdekkingsreiziger die op een dag aankwam in het oosten van Mexico. De keizer van de Azteken was onder de indruk van de wapens, uitrusting en paarden van Cortéz’ troepen. De Azteken zagen in Cortéz de verdwenen leider van de Tolteken en hij werd als een held ontvangen. Om hem te eren kreeg Cortéz van de keizer een grote cacaoplantage cadeau. Hij nam dan ook grote hoeveelheden cacaobonen mee naar Spanje op zijn terugreis in 1528.

Waar en hoe de boom groeit

De cacaoboom, ook wel de Theobroma Cacao, groeit rond de evenaar in de warme en vochtige gebieden. De boom doet er 5 tot 6 jaar over doet om te rijpen en kan tot 25 jaar oud worden. De cacaopeul groeit uit een bloem die op de schors van de boom verschijnt. De cacaoboom bloeit het hele jaar door. Duizenden witte (vrouwelijke) en paarse (mannelijke) hele kleine vijfbladige bloemen versieren de takken. Slechts dertig van deze bloemen groeien uit tot volwaardige cacaopeulen. De meeste bomen geven twee maal per jaar vrucht. In elke cacaopeul zitten 40 tot 50 cacaobonen.

Er zijn verschillende meningen over de oorsprong van de cacaoboom. Sommigen mensen denken dat deze oorspronkelijk uit het regenwoud van de Amazone in Brazilië komt, terwijl anderen geloven dat de boom uit Mexico komt. Het lijkt er echter op dat de cacao en chocolade eigenlijk afkomstig zijn uit de Ulúavallei in Honduras. Daar is wetenschappelijk bewijs voor. Tegenwoordig zijn er ook plantages in de tropische regenwouden van Afrika, Azië en Latijns-Amerika.

Chocolade in Europa

Spanje hield de cacao eerst voor zichzelf. Hernan Cortéz had de leden van het koninklijk hof geleerd hoe ze de kostbare drank ‘xocoatl’ moesten maken. Spaanse kolonisten verzachtten de drank met suiker, vanille en room. Aan het Spaanse hof bleef dit geliefde elitedrankje eerst een lange tijd geheim. Pas honderd jaar later werd het ook bekend in de hogere kringen van Milaan en Londen. Daarna volgde de rest van Europa geleidelijk. In Engeland werd de vaste vorm van de drank ontdekt: chocolade. De populariteit neemt daardoor alleen maar toe. Chocolade bleef echter nog lange tijd een luxeproduct.
Pas tegen het einde van de 18e eeuw, begin 19e eeuw daalde de prijs van cacao en chocolade. Vanaf dan wordt cacao een volksdrank. In 1728 kwam de eerste chocoladefabriek in Engeland. Rond 1760 volgden Frankrijk en Duitsland. Zwitserland is tegenwoordig een gerenommeerd land op het gebied van chocola. Toch ontstaat er pas in 1819 voor het eerst een chocoladefabriek in Zwitserland.

Chocolade in Nederland

Chocolade werd in Nederland bekend omdat het meereisde met hertog Alva. Vervolgens ontstonden in Nederland koffie- en chocoladehuizen. In 1660 hingen in Amsterdam uithangborden met de tekst ‘Hier schenckt men Seculatie’.
Rond 1685 schreef de Nederlandse arts Cornelis Decker, ook wel Bontekoe, een boek over koffie, thee en chocolad.

Nederlandse producenten van chocolade zijn bijvoorbeeld Baronie, Droste, Verkade, Rademaker en Van Houten. Een niet meer bestaand Nederlands merk is Tjoklat. Enkele andere bekende Nederlandse cacaomerken waren Bensdorp, Betke, Kwatta, Korff, Blooker, de Jong, Pette en Ringers.

Vroeger was chocola een hele erge vette drank. De drank bevatte cacaoboter, die er vaak bovenop dreef waardoor het er erg onsmakelijk uit zag. Fabrikanten begonnen zetmeel door de chocola te doen zodat het bovenste laagje verdween. Fabrikanten hebben jaren gezocht naar een manier om de cacaoboter van de cacao te scheiden, maar dat lukte niet. In 1820 vond, de Nederlandse chemicus Coenraad van Houten, wel een manier. Zijn machine kon 50% van de aanwezige cacaoboter verwijderen. Als hij de cacaoboter had verwijderd bleef er een verfijnd, broos, cake-achtig residu over wat tot fijn poeder gemalen kon worden. Alleen dit was niet genoeg voor Coenraad van Houten, daarom ging hij nog een stapje verder. Hij behandelde het poeder met alkalische zouten om het gemakkelijker aan te kunnen leggen met water. Dit proces werd in het buitenland dutching genoemd. Door dit proces werd de chocolade iets donkerder en lichter van smaak.

Chocoladereep

Het is de Nederlander ‘van Houten’ die in 1820 een manier ontdekt om in een fabriek repen te maken. Hij ontwierp een pers waarmee cacaoboter uit vloeibare chocolade getrokken kon worden. Na deze bewerking bleef er cacaoboter achter. Vervolgens maakte men een chocoladereep door de cacaopoeder te mengen met cacaoboter…een razend populaire lekkernij was geboren! Vele cacaofabrieken ontstonden, vooral in de omgeving van Zeeland. Ondanks dat veel fabrieken inmiddels verdwenen zijn, is Amsterdam wereldwijd nog steeds de belangrijkste haven voor cacao. Coenraad van Houten bracht met deze methodes een revolutie in de chocolade-industrie. Hij ontwikkelde de fabricage van wat wij nu cacaopoeder noemen, maar toen heette het cacao-essence. Het leidde tot een verbetering bij de chocolade. De pers van Coenraad van Houten zorgden ook nog voor de grootschalige productie van chocolade als lekkernij. Vanaf het moment dat de cacaoboon is ontdekt, zijn er veel manieren gezocht om chocolade nog lekkerder te maken. Het product leent zich voor allerlei toevoegingen zoals nootjes, suiker, rozijnen en rijst. In 1875 wordt de melkchocolade uitgevonden. Ook de chocoladebonbons vinder gretig aftrek. Tot op de dag van vandaag verschijnen er nieuwe verleidelijke varianten chocola in de schappen. Een variant als chocola met peper doet ons denken aan de oude tijden toen chocola nog zonder suiker gedronken werd.De Nederlanders hebben als zeevaarders een zeer belangrijke rol in de cacaohandel gehad. Oorspronkelijk was Zeeland het gebied waar veel cacaofabrieken stonden en nog steeds is Amsterdam de belangrijkste wereldhaven voor cacao.

Chocoladefestival

Wist u dat er tegenwoordig ook een chocoladefestival bestaan? Het chocoladefestival Chocoa wordt jaarlijks gehouden en heeft als doelstelling Amsterdam te positioneren als belangrijkste toekomstgerichte cacao en chocoladestad in de wereld bij consumenten en het bedrijfsleven, zowel landelijk als internationaal.

Tijdens het chocoladefestival kom je meer te weten over de toekomst van chocolade en krijg je antwoord op al je vragen over cacao en alles wat daarbij komt kijken. Loopt chocoladeproductie in de toekomst gevaar? En wist je dat de smaak van chocolade, net als met wijn, erg afhankelijk is van waar de cacao vandaan komt? Op het chocoladefestival leer je onder andere over het proces van cacaoboon naar chocoladereep, proef enorme verscheidenheid aan smaken van goede cacao en betere chocolade, in combinatie met wijn, koffie of speciaalbier. Ontmoet beroemde chocolademakers en experts. Proef verschillende soorten chocolade van fantastische banketbakkers en chocolademakers. Ontdek de nieuwste trends en ontwikkelingen in de chocoladewereld. Je kunt je zelfs aanmelden voor een Grand Diner du Chocolat. Het chocolade-evenement is in vijf jaar uitgegroeid tot het grootste ter wereld in zijn soort. De zesde editie van Chocoa vindt plaats van 21 t/m 25 februari 2018 in Amsterdam in de Beurs van Berlage. Chocoa brengt aandeelhouders uit de cacao en chocolade industrie samen, van cacao boeren tot chocolade liefhebbers. Ons doel is om de markt voor goede cacao en betere chocolade te vergroten. In totaal bevat Chocoa 150 stands en verwelkomen we 9.000 bezoekers.

Geschreven door: Ilse Steel

Bronnen:
alchoclate.com
barry-callbaut.com
www.chocolatebar.nl
De Chocoladekunst – Callebaut, Cacoa Barry en Carma
StraatKaart