17. Het milieu: bewustwording en acceptatie in de jaren 80



vis graat
logo shell
vlinder dier

Vanaf de jaren 80 verschoof de aandacht van het milieubeleid van maatregelen achteraf naar preventie en beheer. Ver voor de klimaatcrisis bij het grote publiek bekend werd, was Shell al op de hoogte van mogelijke problemen in de toekomst. Halverwege de jaren tachtig maakte de Shell zich al zorgen over de opwarming van de aarde. Ook andere grote oliebedrijven hadden al heel vroeg kennis en inzicht over de opwarming van de aarde. Ze namen klimaatwetenschappers in dienst om het probleem te onderzoeken, omdat het dit een grote bedreiging voor de bedrijven zou kunnen worden. In 1989 hield Shell al rekening met extremer weer en een hogere zeespiegel bij de aanleg van een boorplatform. Shell vreesde verregaande overheidsmaatregelen en sloot zich enkele jaren later in de VS aan bij de antiklimaatlobby. Op die manier werkte het sinds de jaren negentig doelbewust klimaatactie tegen.

protest shell
1985 Shellpijpen bezet door milieuactivisten uit protest tegen de vervuiling (zure regen) van deze raffinaderij

Problemen

Nijpels politiek

Broeikaseffect
Uit vele landen over de hele wereld kwamen wetenschappers met alarmerende berichten over de aantasting van het milieu. Het zogenaamde ‘Broeikaseffect’ en de afbraak van de ozonlaag leidde tot grote bezorgdheid. Als er niet snel werd ingegrepen zou dat ernstige gevolgen hebben voor de mens en het milieu.

Ed Nijpels, de toenmalige milieuminister van Nederland, nam het initiatief om een conferentie te houden voor de Europese milieuministers. Er werd besloten om gezamenlijk actie te ondernemen. De temperatuurstijging op aarde moest afnemen, zodat de daarmee gepaard gaande klimaatveranderingen en stijging van de zeespiegel ook afgeremd zou worden. Het broeikaseffect werd vooral veroorzaakt door de uitstoot van stoffen als CO2 en SO2 (kool en zwavelstofdioxide). Schone(re) vrachtwagens moesten ervoor zorgen dat deze uitstoot verminderde.

spuitbus verf

Gat in de ozonlaag
Het probleem van het gat in de ozonlaag kwam ook steeds meer in de publiciteit. Deze laag in de atmosfeer beschermt het leven op aarde tegen ultraviolette straling. UV stralen veroorzaken huidkanker en tasten het voor zeedieren levensbelangrijke plankton aan. De ozonlaag werd vooral afgebroken door de CFK’s (gechloreerde fluorkoolwaterstoffen). Deze zeten bijvoorbeeld in koelvloeistoffen (van koelkasten), drijfgassen in spuitbussen en schuimplastics. Deskundigen drongen aan op een verbod van CFK’s, maar zover wilden de ministers nog niet gaan!

Verontreiniging
In Lekkerkerk werden honderden vaten met chemisch afval opgegraven en de bodem van een nieuwbouwwijk werd gesaneerd. Daarna bleken ook veel andere plaatsen ernstig verontreinigd door de industrie, zoals de Volgermeerpolder bij Amsterdam en het Griftpark in Utrecht. Het zou miljarden gaan kosten om de ergste vervuilhaarden te reinigen.

In 1986 ontplofte de kernreactor van Tsjernobyl en radioactieve deeltjes waaiden door de wind onze kant (Nederland) op. Het dwong de boeren de koeien op stal te houden.

Ook via de rivieren kwam verontreiniging ons land binnen. De delta van Rijn en Maas had zwaar te lijden van lozingen door de kalimijnen in Elzas-Lotharingen en de zware industrie in Wallonië. Zwaar vergif uit Zwitserland doodde bijna al het leven in de Rijn. Een brand bij Sandoz in Bazel bracht tonnen giftige stoffen in de Rijn.

Ginjaar gifwijk
1980 Bezoek minister Ginjaar en mensden van de US environmental Protection Agency gifwijk Lekkerkerk

Zure regen
Ook de bosbeheerders sloegen op grote schaal alarm. Meer dan de helft van de bossen, vooral bomen, was aangetast door zure regen. Duizenden hectares bos in Europa dreigden dood te gaan. Raffinaderijen, bruinkoolcentrales, veehouderij en het autoverkeer zorgde voor uitstoot van giftige afvalstoffen zoals zwaveldioxiden, die in de lucht terecht kwamen. Door technische ingrepen (de rookgasontzwavelingsinstallatie bij elektriciteitscentrales en raffinaderijen en de driewegkatalysator bij auto’s) en andere maatregelen (boeren mochten maar beperkt mest oop hun land uitrijden) kon de uitstoot drastisch verminderd worden en met effect: de zure regen verdween en de bodemverzuring nam af.

Protest zure regen
1985 Protest zure regen

Maatregelen

raaf vogel dier

Dieren
In Nederland werd begonnen met de herintroductie van de bever, de otter en de raaf. Maar ook werd er gestart met het uitzetten van jonge zalmen in Duitsland. In de jaren tachtig ontstaan er naast de traditionele dierenbescherming, actiegroepen die opkomen voor de rechten van dieren. Militante actievoerders strijden tegen de bio-industrie, bevrijden pelsdieren en proefdieren uit hun hokken en steken slachterijen in brand. Anderen voeren vreedzaam actie met uitdagende posters. Later, met de oprichting van de Partij voor de Dieren in 2002 kwam er zelfs een politieke partij die zich inzet voor dierenwelzijn.

bever dier

De sanering van de Europese visserij werd voortgezet. Er kwam een sloopregeling voor vissersschepen en er kwamen beschermde visgebieden, zoals de scholbox, een reservaat in de Noordzee dat in 1989 wordt ingesteld ter bescherming van jonge schol.

Auto’s en industrie
Minister van volksgezondheid en milieu, Pieter Winsemius, kwam in 1985 met de notitie ‘Op weg naar een schoner autopark’, waarin de fiscale bevoordeling van schonere auto’s werd aangekondigd. In april voegde hij de daad bij woord door symbolisch dertig pompen voor loodvrije benzine te openen. In 1987 scherpte minister van milieu, Pieter Winsemius, de wet betreffende luchtverontreiniging aan, waarmee hij de eisen aan de industrie verhoogde en betere middelen kreeg om deze wet te handhaven.

minister Winsemius
1982, minister dr. Winsemius

Protest

Op 14 december 1986 werd er op verschillende plekken langs de Rijn geprotesteerd tegen het dumpen van chemisch afval in deze rivier. Tussen het Zwitserse Basel en Breisach in Duitsland vormden actievoerders een menselijke keten van 60 kilometer langs de Rijn. In totaal voerden 30.000 mensen actie, van Basel tot Rijnmond in Rotterdam, door het versperren van bruggen, verkeersblokkades en ook lieten ze lijkkisten te water. De Rijn werd in die tijd ook wel ‘open riool’ genoemd. Het chemieconcern BASF kwam eind jaren tachtig in het nieuws in verband met illegale lozingen in de Rijn.

Greenpeace voerde actie op de wereldzeeën tegen vervuiling, maar ook tegen de jacht op walvissen en jonge zeehonden, en onderzeese atoomproeven. Hun schip, de Rainbow Warrior, werd in 1985 door twee commando’s van de Franse geheime dienst tot zinken gebracht. Bij de aanslag in Auckland kwam de Nederlandse fotograaf Fernando Pereira om het leven.

zout protest
1980, Nederlandse milieuorganisaties storten voor het Frans Verkeersbureau in Amsterdam zout als protest tegen zoutlozing in de Rijn.

Amelisweerd
Verschillende actiegroepen verzetten zich vanaf de jaren zeventig tegen de aanleg van snelweg A27 dwars door het bosrijke landgoed ‘Nieuw Amelisweerd’ bij Utrecht. Actievoerders verstoppen zich in boomhutten om het kappen van het bos te voorkomen. Op 24 september 1982 verwijderen ongeveer zeshonderd leden van de Mobiele Eenheid de actievoerders met veel geweld. Bijna vijfhonderd bomen worden die dag omver gehaald.

Duurzame ontwikkeling

Het Brundtland-rapport pleitte in 1987 voor duurzame ontwikkeling, waarbij een eerlijkere verdeling van de welvaart over de wereld zou bijdragen aan een schonere leefomgeving. Het rapport werd geschreven door de World Commission on Environment and Develpoment (WCED). De naam van het rapport verwijst naar de voorzitster van de commissie, de toenmalige Noorse premier Gro Harlem Brundtland.

De belangrijkste conclusie van het rapport was dat de belangrijkste mondiale milieuproblemen het gevolg waren van de armoede in het ene deel van de wereld, en de niet-duurzame consumptie en productie van het andere deel van de wereld. Het rapport riep voor het eerst op tot duurzame ontwikkeling. Dit werd gedefinieerd als: ‘een ontwikkeling die tegemoetkomt aan de noden van het heden, zonder de mogelijkheden van toekomstige generaties om in hun behoeften te voorzien in het gedrang te brengen’.

16. Kinder- en...
18. Mama Cash een...

We gebruiken cookies om er zeker van te zijn dat u onze website zo goed mogelijk beleeft. Als u deze website blijft gebruiken gaan we ervan uit dat u dat goed vindt. Meer informatie

Wij gebruiken cookies om ervoor te zorgen dat onze website voor de bezoeker beter werkt. Daarnaast gebruiken wij o.a. cookies voor onze webstatistieken.

Sluiten