Regelmatig is er protest tegen het kinderfeest. In 2013 kwam het tot een Zwarte-Piet-discussie. Doordat Zwarte Piet het knechtje van Sinterklaas is, zou het feest discriminerend zijn, een verwijzing naar de slavernij. Ilse Steel nam een duik in de geschiedenis en laat u graag lezen over de geschiedenis en de discussie over Zwarte Piet in haar artikel: ‘Krijgt Zwarte Piet de zak?’. Een bezoeker van SeniorPlaza.nl, Henk van de Hoef, stuurde naar aanleiding van de discussie een gedicht dat we u niet willen onthouden. Zullen we het een kinderfeest laten, waarbij Zwarte Piet (zoals het tegenwoordig gaat) de held is van ieder kind?!
Krijgt Zwarte Piet de zak?
In Mexico hebben ze Pedro Negro; diverse plaatsen in Canada en Duitsland vieren Sinterklaas met een duivel als knecht van Sint Nicolaas, en in Nederland hebben we Zwarte Piet.
Jan Schenkman was een Nederlandse onderwijzer, dichter, auteur van kinderboeken en humorist. Jan Schenkman was tot 1849 onderwijzer aan zijn particuliere school op de Anjeliersgracht. Hij was een prominent lid van de Maatschappij tot Nut van het Algemeen. Hij heeft het moderne Sinterklaasfeest voor het eerst in een samenhangend verhaal in prentenboek weergegeven. In zijn boekje Sint Nikolaas en zijn knecht(Amsterdam, 1850 en herdrukken tot in 1907), verwerkte hij bekende elementen als het paard, het rijden over de daken, het schenken van cadeaus (of een roe) via de schoorsteen en de komst van Sint Nikolaas uit Spanje.
Hij voerde echter ook nieuwe elementen in: de stoomboot waarmee Sint-Nicolaas in Amsterdam aankomt en de zwarte page – waar vervolgens de figuur van Zwarte Piet uit is ontstaan – als hulpje van Sinterklaas. In de eerste druk van het prentenboek draagt de donkere bediende een wit pak met rode biezen en geen hoofddeksel. Vanaf de volgende uitgave is Zwarte Piet echter in een bont pagepakje afgebeeld. Aan Koninklijke hoven hadden dienaren zulke kleding aan een dit is mogelijk de reden om Zwarte Piet in zulke kleding te hullen. Het zeldzame boekje met handgekleurde litho’s is omstreeks 1850 te Amsterdam uitgegeven door Gerrit Theodoor Bom. De Koninklijke Bibliotheek bezit het enige exemplaar in Nederland. Het boekje is gedigitaliseerd en is online te bekijken. Op een Nederlandse prent uit 1800 werd Sinterklaas nog vergezeld door een deftige blanke man met een pruik. Deze helper heette Jan de Knecht.
Op ongeveer hetzelfde moment verscheen het boekje St. Niklaasgoed van Jozef Alberdingk Thijm (1820-1889). Voorin stond een handgeschreven tekst tussen ‘St.Niklaas’ en ‘Pieter-man-knecht’ Dit is tot nu toe de oudste verwijzing naar de helper van de Sint met de naam Piet. Deze naam kon een verwijzing zijn naar een typische knechtennaam, zoals Jan en Piet, of naar de helper Schwarze Peter uit enkele Duitse gebieden.
Geknechte duivel
Sint Nicolaas groeide uit tot een van de meest geliefde heiligen en dit was niet zo vreemd: hij was de beschermheilige van velen. Van zeelieden tot prostituees en van kinderen tot dieven. Rond 1200 was zijn verering algemeen en zijn afbeelding wijdverspreid, regelmatig met een overwonnen zwarte duivel erbij. Belangrijk in het christendom was namelijk het onderscheid tussen goed en kwaad, wat afgebeeld werd door de tegenstelling wit en zwart. Heiligen en engelen waren wit, duivels en heidense goden zwart.
De naam ‘Zwarte Piet’is volgens de neerlandicus Frits Booy in verband met Sinterklaas voor het eerst gemeld in een prentenboek uit 1868 maar werd pas populair in de twintigste eeuw. In de zuidelijke provincies zijn tot na de Tweede Wereldoorlog andere aanduidingen gangbaar gebleven, zoals Assipan, Sabbas, Sjaksoer, en Trappadoelie.
Vanaf de Renaissance tot diep in de Verlichting was het in Europa voor rijken een rage om een zwarte bediende in huis te hebben. Dit waren slaven uit de koloniën die als een statussymbool gebruikt konden worden om andere rijke blanken de ogen mee uit te steken. Een zogenaamde negerslaaf tot bediende maken was een manier voor de blanke Europeaan om goedheid te tonen. Op veel olieschilderijen die rijke Europeanen van zichzelf lieten maken, wilden ze hun zwarte bediende daarom óók afgebeeld hebben, dit gaf zijn eigenaar een rijkere en weelderigere uitstraling.
Waar de oorsprong van deze Zwarte Piet ligt, is niet precies duidelijk. Maar is Zwarte Piet van herkomst wel een Afrikaanse slaaf? Ondanks de vele publicaties over dit onderwerp moeten we nog altijd gissen naar zijn oorsprong. In kinderboeken van honderd jaar geleden wordt er lustig op los gefantaseerd, in het ene boek lijkt hij uit Indië te komen, in het andere uit Rome, Ethiopië of Mexico. Speurtochten in de folklore langs boemannen, kinderschrikken, Ruprechten, pères Fouettard en Friese klazen leveren nauwelijks inzicht op in de oorsprong van ónze Zwarte Piet. Zo was de Zwarte Piet wellicht een overwonnen duivel. In het toenmalige Europa bestond er weinig verschil tussen de duivel en een Moor. Hieraan dankt Zwarte Piet wellicht zijn donkere uiterlijk. Dit is echter niet het enige verhaal over de oorsprong van Zwarte Piet. Zo zou Sinterklaas op een slavenmarkt in zijn thuisland Myra een Ethiopische jongen met de naam Piter hebben vrijgekocht. Deze jongen besloot Sinterklaas uit dankbaarheid voorgoed te dienen.
Een derde versie is dat Zwarte Piet oorspronkelijk een blanke helper was die zwart is geworden door het roet in de schoorstenen, waar hij doorheen kroop om cadeautjes in de schoenen van kinderen te doen. Een laatste mogelijkheid van herkomst ligt in het verhaal van de Germaanse god Wodan. Wodan reed op zijn witte schimmel Sleipnir door de lucht en was aanvoerder van de Wilde Jacht. Wodan werd vergezeld door twee zwarte raven, Huginn en Muninn. De raven luisterden, net als Zwarte Piet, aan de schoorsteen om Wodan over de goede en slechte daden van de stervelingen te vertellen.
Tot de tweede helft van de twintigste eeuw was de donkere helper van Sinterklaas, in overeenstemming met koloniale tradities, niet erg snugger. Toen er in de tweede helft van de twintigste eeuw steeds meer bewoners uit de voormalige koloniën naar Nederland immigreerden, kreeg Zwarte Piet een meer ontwikkeld karakter. Sinterklaas werd de verstrooide goed heiligman en Zwarte Piet werd zijn uitbundige helper. Ondanks deze verbeterde status is zijn optreden de laatste jaren steeds vaker onderwerp van protest, door het vermeende racistische karakter.
Vrijwel overal heeft Sint Nicolaas een helper, in Duitsland heeft Sinterklaas tegenwoordig nog steeds slechts één blanke knecht, Knecht Ruprecht genaamd. Ook Frankrijk kent één blanke helper van de Sint: Le Pére Fouettard. Oostenrijk kent weer een andere helper van Sinterklaas. Volgens de overlevering is de duivel hier de helper van Sinterklaas. Tijdens zijn leven zou Sinterklaas namelijk de duivel hebben overwonnen. Hierna zou de duivel tot slaaf van Sinterklaas zijn gemaakt. In Oostenrijk is de duivelse figuur Krampus de helper van Sinterklaas.
Professor Verene Shepherd, mensenrechten-onderzoeker bij de Verenigde Naties en hoofd van de VN-werkgroep die onderzoek doet naar Zwarte Piet, vindt dat Nederland moet stoppen met het Sinterklaasfeest omdat Zwarte Piet ‘racistisch is’ en kennelijk ‘een terugkeer van de slavernij’ impliceert (artikel uit de Volkskrant van 22 oktober 2013) Ze oordeelt hard en snel, voor haar beurt ook, en zonder onderzoek, maar het laat ook zien hoe problematisch onze gekoesterde traditie overkomt op buitenstaanders. Na de uitspraak van VN-functionaris Verene Shepherd dat het Sinterklaasfeest onmiddellijk moet worden afgeschaft, wordt het debat op Twitter en in andere media op het scherp van de snede gevoerd.
Zwarte Piet stond op 22 mei 2014 weer voor de rechter naar aanleiding van het vermeende racistische karakter van onze Pieterbaas. Op die dag vond een bodemprocedure plaats. Zo liet juridisch adviseur Frank King weten aan ANP. Tegenstanders van Zwarte Piet spanden in november 2013 een kort geding aan tegen de Sinterklaasoptocht in Amsterdam. Volgens de tegenstanders zou de figuur van Zwarte Piet een racistisch karakter hebben. Vorig jaar besloot de rechter dat de intocht van Sinterklaas in de stad gewoon door kon gaan. Tegenstanders van de intocht spanden vervolgens een bodemprocedure aan waardoor Zwarte Piet weer voor de rechter moest verschijnen.
Protest
Zwarte Piet wordt vandaag de dag door sommigen gezien als een denigrerend overblijfsel uit koloniale tijden. De blanke heerser met zijn zwarte slaven. De afkomst van Zwarte Piet is tegenwoordig een populair onderzoeksonderwerp maar de verschillende onderzoeken spreken elkaar tegen. De bestaande informatie schiet te kort: op dit moment zijn er nog teveel hiaten om een eenduidige uitspraak te doen maar regelmatig verschijnen er theorieën over Zwarte Piet. En sommigen roepen maar wat!
De meeste disputanten doen weinig moeite zich te verdiepen in de ware aard van het kinderfeest, maar ‘misbruiken’ deze traditie voor politiek of religieus gekrakeel met tegenstanders. Een dergelijke ontheiliging van Sint en Piet gaat voorbij aan wat het feest ten diepste is: een kleurrijke en diep gewortelde omlijsting van ouderliefde voor hun kinderen. Dat is precies hetgeen dat de zeventiende-eeuwse Sint-Nicolaasvereerders, de Amsterdamse schoolmeester Schenkman en de hedendaagse Sinterklaasvierders met elkaar verbindt.
[citaat uit artikel van Paul, A.H.M Abels uit 2012]
Bent U geïnteresseerd, op internet zijn veel artikelen te vinden van voor en tegenstanders!
Mijn eigen mening over de zwarte knecht van St. Nicolaas.
Dat zwarte Piet zwart was werd in feite pas een probleem doordat een deel van de bevolking het zwart zijn van Piet verbond met het slavenverleden van Nederland. Dat het feest gebaseerd is op de legende van Sint Nicolaas is een feit. Zwarte Piet is een knecht, geen slaaf! En ……. waarom deze ophef? Mijn inziens is er in elk land wel iets te vinden om een traditie die geliefd is bij de mensen in diskrediet te brengen. Wat als we gele pieten hadden gehad, waren de Chinezen dan ons land binnen gevallen om ons af te straffen? Of rode pieten, zouden we dan gescalpeerd worden door de indianen? Nee… zo ‘zwart wit’ ligt het niet. Gelukkig mag een ieder in dit land voor zijn mening uitkomen en daar wordt ook in dit geval ook flink gebruik van gemaakt, de voors en tegens vliegen je om de oren!
Daarnaast is het in mijn ogen treurig om een traditie overboord te gooien voor een minderheid, die waarschijnlijk niets wint met het afschaffen van Zwarte Piet. Geen enkele geschiedenis kun je terugdraaien, (wel om het voorzichtig uit te drukken, herschrijven, wat ook al eeuwenlang gebeurt) terwijl Nederland en België een lange en plezierige traditie verliest. Het is langzamerhand een klucht aan het worden. Wat mij ook aan het denken zet is: Heeft de VN niets beters te doen dat zich hiermee bezig te houden terwijl de wereld in brand staat!
Gaan we wellicht ook de dierenbescherming naar Lapland sturen omdat de Kerstman rendieren voor zijn slede heeft gespannen? Inderdaad tradities zijn aan veranderingen onderhevig, maar waarom is hier dan nooit eerder een discussie over geweest?
Bronnen:
www.isgeschiedenis.nl
www.kb.nl
www.hetoudekinderboek.nl
www.jefdejager.nl
Henk van Benthem klein gedeelte artikel uit de Volkskrant van 30-11-2012
www.pietengilde.nl
Kennislink
Wikipedia
