Jannes van der Wal
Jannes van der Wal werd op 12 november 1956 geboren in het Friese dorpje Driesum. Zoals veel kinderen leerde Van der Wal het dammen van zijn vader. Al op de lagere school was Jannes gek op dammen. En op zijn twaalfde jaar was hij ervan overtuigd dat hij later wereldkampioen dammen zou worden. Dat werd toen echter nog door niemand serieus genomen. Maar in 1974 al behaalde hij zijn eerste succes en werd jeugdkampioen dammen van Nederland. Jannes was een intelligente jongen en hij haalde met gemak het Gymnasium. Na zijn middelbare school tijd ging hij wiskunde studeren. Deze studie brak hij echter op twintigjarige leeftijd af om zich fulltime met het dammen bezig te kunnen houden.
In 1981 werd hij Nederlands kampioen en in 1982 werd hij wereldkampioen in het Braziliaanse São Paulo. De manier waarop hij de sleutelpartij tegen Clerc won was een sterk staaltje van zijn kunnen. Wel dient vermeld te worden dat het toernooi enigszins verzwakt was door het ontbreken van spelers uit de Sovjet Unie. Maar ja, wie er niet is kun je ook niet verslaan.
Ook in 1984, 1985 en in 1987 werd hij kampioen dammen van Nederland.
Daarnaast won hij veel toernooien en speelde sterke simultaanwedstrijden. Bij een van de simultaanwedstrijden speelde hij eens tegen 225 tegenstanders en won bijna van iedereen. Hij scoorde 93 procent van alle punten. Deze prestatie staat vermeld in het Guinness Book of Records.
Van alleen dammen kon hij niet leven en dus trad hij onder andere op in televisieshows, radioprogramma’s, deed mee aan goochelacts, modereportages en playbackshows. Hij deed eigenlijk aan alles mee wat maar geld opleverde. Daardoor werd hij bij het grote publiek bekend, maar wel als een beetje zonderling. Toen Mies Bouwman hem, na het behalen van het wereldkampioenschap, tijdens een uitzending naar zijn leeftijd vroeg (“Jannes, hoe oud ben je?”) zweeg hij minuten lang en zat maar te grijnzen omdat hij het een onzinnige vraag vond. Hij meende dat, als er zoveel mensen betrokken waren bij een uitzending, er toch wel iemand zijn geboortedatum opgezocht zou hebben. Omdat de uitzending live was kon men dat er niet uitknippen. Heel Nederland hield de adem in om te zien hoe dat opgelost zou worden. En Mies kon de situatie alleen een beetje redden door te zeggen dat ze dan maar een (marsepeinen) damschijf van het bord dat voor haar stond zou opeten. Jannes werd er met zijn gedrag op slag beroemd door.
Ook in andere programma’s, zoals de TV show van Ivo Niehe trad hij op waarbij hij op de piano samenspeelde met Louis van Dijk. Soms liet hij zich wel eens verleiden om achter de piano te kruipen en een liedje te zingen. Hij maakte zelfs nog een carnavalsplaatje met de titel: “Janus houdt toch je kanus”.
Ook naar aanleiding van zijn in Brazilië behaalde wereldkampioenschap kwam er een foto in het weekblad Panorama waarin Jannes temidden van rondborstige Braziliaanse schonen stond afgebeeld. Het maakte hem nog bekender dan hij al was.
Berucht is ook het verhaal dat hij eens het Nederlands kampioenschap, dat in Utrecht gehouden werd, miste omdat hij in de trein in slaap gevallen was. Daardoor was hij een aantal keren tussen Groningen en Zwolle op en neer gereden. Als gevolg van het niet op tijd verschijnen verloor hij reglementair zijn partij van John van den Borst en daarmee het Nederlandse kampioenschap. Hierdoor verspeelde hij ook zijn plaats voor deelname aan het Wereldkampioenschap in Groningen. Daar mocht hij overigens later toch aan meedoen.
Op het dambord ging Jannes altijd de strijd aan. Hij kon er daarom niet goed tegen dat veel partijen in remise eindigden. Teleurgesteld stapte hij over op het schaken. ´Dammen is werken, schaken is lol”, zei hij daarover. Maar hij bleef het dammen wel volgen. Hij verzon zelfs nieuwe spelregels om remises te voorkomen en noemde het systeem “doordammen”. Kern van het doordammen is dat een materiële voorsprong tot een overwinning leidt. Als een dammer in het eindspel een voorsprong heeft van tenminste drie schijven (waarbij de dam voor twee schijven telt) en deze voorsprong tien zetten weet vast te houden, wordt de partij gewonnen verklaard. Op het “doordammen” kwam veel kritiek, vooral omdat het ten koste zou gaan van het eindspel met de eindspelvarianten.
Hij liep daarom met plannen rond om zelf een damtoernooi te organiseren waarbij de door hem bedachte spelregels van het “doordammen” zouden gelden en waarbij hij zelf als arbiter zou optreden. Zo ver kwam het echter niet. Hij werd ziek. Bij hem werd de ziekte van Hodgkin geconstateerd. In een kleine twee maanden werd zijn lichaam door deze ziekte gesloopt en overleed hij in de vroege ochtend van 24 september 1996. Hij is maar 39 jaar oud geworden. Voor iedereen, behalve een paar goede vrienden, kwam zijn overlijden als een volslagen verrassing. Omdat zijn vrienden niets hadden laten uitlekken en zijn ziekte slechts kort duurde kon dit buiten de publiciteit blijven en kon hij in alle rust sterven. Het damtoernooi dat volgens zijn regels verliep werd van 11 tot 14 december van datzelfde jaar door Rob Clerc, Bert Dollekamp en zijn grote vriend Eric Hoeksema toch nog in Groningen georganiseerd onder de naam “Johannes van der Wal Memorial”.
Door zijn wat excentriek manier van doen was hij geliefd bij het publiek en daardoor ook bij reclamemakers. Hij kwam onder andere voor in een reclamefilmpje van Jumbo.
Hij schreef twee boekjes over probleemstellingen bij het dammen:”Mooi slagwerk” en “Nieuwe standjes”. Verder schreef hij damrubrieken in diverse klanten en dambladen, zoals “De Brouwerij”.
Een bekende uitspraak van hem is: “Een dammer praat niet veel. Als hij naar de bakker gaat zegt hij bijvoorbeeld: Eén brood.”
In Groningen werd een gebouw waar denksporten gespeeld werden naar hem genoemd, het Jannes van der Wal Denksportcentrum.
In 1999 maakte Rein Hazewinkel een documentaire film over het leven van Jannes van de Wal onder de titel “Jannes”. Op het IDFA documentaire festival won hij met het scenario van de film de IDFA realiseringsprijs. De film laat zien dat Jannes een kleurrijke en oorspronkelijke persoon was die maar moeilijk zijn draai kon vinden in het leven. Jannes werd door zijn optreden op de televisie een beetje gezien als een pias. Hij had zijn eigenaardigheden en daar kunnen zijn vrienden en zijn oudere broer Harke in de film met smaak over vertellen. Maar in “Jannes” rekent Hazewinkel krachtig af met het idee dat Van der Wal een onnozele hals was. Het is een soort levensverhaal als dat van John Lennon. Jannes was veel te vroeg beroemd en hij stierf toen het er net op leek dat hij de boel weer op een rijtje had.’
Jannes van der Wal?
Wat doe je zoal?
Dam dam die dam dam dam
Dam, dam, dammen, dammen !
