Maak uw keuze
Bekijk ook
Schiphol en KLM
(met dank aan Ilse Steel voor het geleverde materiaal)
Schiphol voor het eerst in gebruik
Passagiersvluchten op Schiphol
Eerste vlucht naar Nederlands-Indie
Tweede Wereldoorlog en wederopbouw
(klik op de plaatjes om ze te vergroten)
De naam Schiphol
|
Dit jaar – 19 september 2016 om precies te zijn – is het honderd jaar geleden dat het eerste vliegtuig landde op een drooggemalen, drassig stukje grond in de Haarlemmermeer. Voorheen was dit een in 1917-1918 aangelegd militair vliegveld. |
||
| De naam Schiphol komt al voor in een tekst uit 11 september 1447 (‘Sciphol’). Waar de naam oorspronkelijk vandaan komt staat niet vast, maar zou kunnen komen van een moerasachtig stuk land waar men hout (Gotisch: ‘scip’) kon halen; naar een bedding voor schepen; of naar de scheepsrampen die juist in deze noordoostelijke hoek van het Haarlemmermeer (‘scheeps-hel’) veel voorkwamen, omdat die lagerwal was bij de meest voorkomende windrichting. Een andere verklaring die hier enigszins op aansluit wijst op een oud woord ‘hol’ dat ‘graf’ betekende. Weer een andere theorie zoekt het bij een woord dat verwant is met ‘hal’ (en het Engelse ‘hall’), wat juist zou duiden op een toevluchtsoord voor schepen in nood, een veilige haven. Ook kan ‘hol’ duiden op een speciaal aangelegde halfronde dijk in de Haarlemmermeer die er van boven uit zag als een hol. Hierachter konden schepen schuilen tijdens noodweer.
Volgens een informatiepaneel nabij Bovenkerk van de Stichting ‘Oud Aalsmeer’ werd ‘t Schipholl voor het eerst in 1447 genoemd: ‘ier maden lands liggende in de Aelsmerbanne in Schipholl’. Betekenis: Laaggelegen land waar takken werden gesneden (Scip = afgesneden tak). ’t Schipholl bestond en bestaat uit de Kleine Poel, het Zwarte Pad, het oeverlanden reservaat en het poldertje van Sloothaak met stadskwekerij. Het gebied behoort waterstaatkundig tot de Buitendijkse Buitenveldertse polder. Na de noordelijke grenssloot, het voormalige fort en het militaire vliegveld siert nu de nationale luchthaven zich met de naam van dit gebiedje aan de noordoostelijke grens van Aalsmeer: Schiphol. Die naam is dus in de loop der eeuwen enkele kilometers naar het westen verschoven. |
||
| In 1848 werd begonnen met het droogleggen van het Haarlemmermeer, klaar in 1852. In de noordoostelijke hoek van de nieuwe polder werd een fort gebouwd ter verdediging van de nieuwe polder, dat Fort Schiphol werd genoemd. Het fort lag binnen de later aangelegd ring van forten die de Stelling van Amsterdam vormden. Aan het einde van 1934 werd het fort gesloopt. | 
Fort Schiphol in 1925 |
|
Schiphol 1930-1940 met links de Fokkerfabriek |
In 1916 gaf de minister van Oorlog toestemming om op een stuk grond naast Fort Schiphol een militair vliegveld aan te leggen. Op een terrein van 16,5 hectare werd een militair vliegveld ingericht. Op 19 september van dat jaar landden hier de eerste militaire vliegtuigen. Tegen het einde van de Eerste Wereldoorlog was het perceel maar liefst al 76 hectare groot. | |
| In 1919 werd de KLM (Koninklijke Luchtvaart Maatschappij) opgericht door A. Plesman en op 17 mei 1920 opende deze maatschappij haar eerste lijndienst tussen Amsterdam en Londen. De militaire functie van Schiphol werd steeds minder belangrijk maar burgervluchten werden des te meer uitgevoerd. Op 1 april 1926 werd de luchthaven overgenomen door de gemeente Amsterdam die het veld ging draineren. Tussen 1920 en 1930 waren er zoveel gebouwen bij gekomen dat Schiphol net een dorp leek waar iedereen elkaar kende. | ||
| In 1924 vloog de KLM voor het eerst naar Indonesië, destijds nog Nederlands-Indië met Batavia als hoofdstad. Vijf jaar later werd Amsterdam-Batavia een echte lijndienst. De reis duurde enkele weken en was de langstdurende lijnvlucht voor de Tweede Wereldoorlog. De eerste KLM vlucht over de Atlantische oceaan vond plaats in 1934, namelijk naar Curaçao. Daarnaast was de KLM in 1946 de eerste Europese maatschappij met een lijndienst op New York. | ||
Met dit vliegtuig genaamd de ‘Ooievaar’maakte piloot Viruly zijn eerste vlucht naar Nederlands Indië |
Mei 1940 herstelwerkzaamheden op Schiphol |
Schiphol met een DC 3 |
| Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Schiphol gebombardeerd door zowel de Duitsers als de geallieerden. Op 28 juli 1945 landde alweer het eerste verkeersvliegtuig op een gedeeltelijk herstelde Schiphol. Sindsdien is de luchthaven enorm veranderd en uitgebreid. Om de wederopbouw en uitbreiding te kunnen financieren werd de overheid de grootste aandeelhouder met ruim 75 procent aan aandelen (de gemeente Amsterdam en Rotterdam waren de andere twee aandeelhouders). In 1963 werd officieel begonnen met de bouw van het stationsgebouw, dat in 1967 feestelijk geopend kon worden. Het lag aan de westkant van de oude luchthaven, dat Schiphol-Oost ging heten. Het stationsgebouw vormde het latere Schiphol-Centrum. De rijksweg tussen Amsterdam en Den Haag werd in westelijke richting omgebogen. | ||
| De eerste straalvliegtuigen van de KLM stammen uit 1960. De straalvliegtuigen waren groter en vlogen een stuk sneller, waardoor de reistijd flink afnam. Met de intrede van de straalmotoren konden alle plekken in de wereld binnen 24 uur bereikt worden, mits deze over een internationaal vliegveld beschikten.
In 1971 nam de KLM de eerste Boeing 747 in gebruik, ook wel de ‘jumbo’ genoemd. De Boeing 747 was op dat moment het grootste passagiersvliegtuig ter wereld en kon aanzienlijk meer passagiers vervoeren dan de vliegtuigen die daarvoor in gebruik waren. Voorheen konden namelijk zo’n 190 passagiers meevliegen, met de Boeing 747 kwam dat aantal op 524 te liggen. |
Boeing 747: de Jumbo Jet |
|
| Rond 1990 werd door architectenbureau BenthemCrouwel een nieuw masterplan voor Schiphol opgesteld. Dit resulteerde in de jaren negentig tot een nieuwe verdubbeling van het stationsgebouw met de aanbouw van Terminal 3. Het lounge-gebied in Terminal 2 werd uitgebreid, en er kwam een nieuw treinstation, midden onder Schiphol.
Op Schiphol-Centrum werden kantoren en hotels gehuisvest. Het centrale gebied groeide uit richting het zuidwesten. In 1991 opende koningin Beatrix de nieuwe verkeerstoren, die op dat moment de hoogste verkeerstoren ter wereld was. In de afgelopen jaren is Schiphol nog meer gegroeid. Zo werd in 2003 voor het eerst de vijfde baan in gebruik genomen, de Polderbaan. Schiphol is op dit moment de vierde drukste luchthaven van Europa en voor dit jaar wordt weer een groei van het aantal passagiers verwacht. Verwacht wordt dat de Schiphol Group aan het eind van het jaar weer miljoenen boven de streep overhoudt. |
||
Schiphol met de nieuwe verkeerstoren |
De Polderbaan op Schiphol |
Dependance Rijksmuseum op Schiphol |
| Schiphol Plaza is het winkelcentrum van de luchthaven Schiphol. Er zijn diverse winkels voor onder andere bloemen & planten, delicatessen, chocolade & snoepgoed, dagelijkse boodschappen, media & elektronica, mode, cadeau & juwelier, parfums & cosmetica, kapsalon, boeken en tijdschriften. De winkels zijn zeven dagen per week geopend van 07.00 uur tot 22.00 uur. Ook om te eten en drinken kan men terecht bij diverse restaurants, bars of cafés. | 
Schiphol Plaza |
|
| Iedereen met een boardingpas kan Tax Free winkelen bij de bekende winkels van See Buy Fly. De See Buy Fly-winkels zijn zeven dagen per week geopend. Zij openen minimaal een uur voor het vertrek van de eerste vlucht en sluiten nadat het laatste vliegtuig is vertrokken. Voor reizigers met een bestemming binnen de EU worden op tabak en drank de reguliere accijnzen geheven. | ||
| Schiphol is een van de weinige luchthavens ter wereld met een eigen mortuarium, waar overledenen voor vertrek of na aankomst kunnen worden verzorgd. Jaarlijks passeren zo’n 2.000 overledenen het mortuarium om te worden gerepatrieerd naar hun land van herkomst. | ||
| In 2004 koos de KLM er zelfs voor te fuseren met Air France, waarmee beide luchtvaartmaatschappijen een hoop kosten bespaarden. Tegenwoordig kan de KLM op één vlucht meer dan 400 passagiers en 20.000 kilo vracht vervoeren, een gigantisch verschil met het aantal passagiers en kilo vracht wat de KLM in haar gehele eerste jaar vervoerde. Ondanks de fusie met Air France blijft de KLM onder haar eigen naam de wereld overvliegen. |  |
|
| Schiphol vierde in 2016 het 100-jarig bestaan. Het is in 100 jaar uitgegroeid tot een mainport in de luchtvaartwereld die jaarlijks ruim 58,2 miljoen reizigers ontvangt, waar 1,6 miljoen ton vracht passeert en waar 65.000 mensen hun brood verdienen. Schiphol verbindt Nederland met de rest van de wereld. Reizigers, zakenmensen en goederen bereiken via Schiphol ons land of gaan vanaf hier op wereldreis. Dit verrijkt ons land niet alleen in economisch opzicht maar ook emotioneel. Door Schiphol komen we in contact met andere wereldburgers, het is een start- of eindpunt van onvergetelijke ervaringen en mooie herinneringen. | ||
Vertrekhal |
Pier |
Cockpit Fokker 100 |
1951 Ingang Schiphol Oost |
1956 The Flying Dutchman |
Autobus Schiphol |
De eerste verkeerstoren van Schiphol, 1928 |
Verkeerstoren jaren zestig-zeventig |
Wachtkamer en restaurant, 1929 |
De vertrekhal met een handjevol balies, 1934 |
Het panoramaterras van Schiphol, eind jaren 60 |
Populaire belastingvrije artikelen: drank en sigaretten, 1957 (Foto: Cora Koopstra-de Vries) |
De geboorte van Schiphol, 1916 (foto: Jeanne Haket) |
Jan Dellaert – grondlegger van Schiphol, 1918 (foto: Jeanne Haket) |
Vrachtvervoer van post en kranten, 1920 (foto: Jeanne Haket) |
1929 |
Stationsgebouw na bombardement, 1940 |
Het luchtverkeer komt snel weer op gang, 1946 (foto: Jeanne Haket) |
 |
 |
 |
Jan Dellaertplan, 1955 |
Proefopstelling van de eerste passagiersbrug, 1967 (Foto: Jeanne Haket) |
Opening ‘Nieuwe Schiphol Centrum’ met Juliana, 1967 |
 |
 |
 |
Aanleg startbaan |
 |
 |
 |
Marshaller tulpen |
KLM, 1960 |
 |
Marshallen met vlaggen, voor de oorlog |
 |
 |
||
| Meer weten over de geschiedenis van Schiphol? Kijk op het online museum over de jubilerende luchthaven. | ||
| KLM nam in 1935 de eerste stewardessen in dienst. Ondanks de enorme ruimte in vliegtuigen van toen mochten stewardessen er bepaald niet veel van innemen. Voorbeelden van de opmerkelijke voorwaarden waar stewardessen aan moesten voldoen: de dames moesten onder de 56 kilo wegen, vaak een korset dragen, single zijn en zich aan hoge morele standaarden houden. Verder was het verplicht om hoge hakken te dragen die pas na het opstijgen ingeruild konden worden voor plattere schoenen. |  |
|
 Ellen Church (1904-1965) |
Stewardessen van het eerste uur. Ellen Church (1904-1965 was ’s werelds eerste stewardess op een vlucht op 15 mei 1930 van San Francisco naar Chicago. Ze was toen 25 jaar en was eigenlijk een gediplomeerd verpleegster. Ze bleef 18 maanden stewardess. Hilda Bongertman (1913-2004) was een Nederlandse stewardess en schrijfster. Ze was de eerste stewardess van KLM, en een nationale bekendheid. Albert Plesman benoemde Hilda per 1 september 1936 tot hoofdstewardess. Ze was voor en tijdens de Tweede wereldoorlog actief in de NSB en de SS, wat tot gevolg had dat ze als fout persoon al snel in de vergetelheid raakte na de oorlog. Hoewel Bongertman na de huishoudschool de opleiding tot leerling-verpleegster volgde, is zij nooit als zodanig werkzaam geweest. Zij streefde een betrekking als vliegenierster na, maar dat was voor een vrouw in de jaren twintig van de 20e eeuw niet weggelegd. |
 Hilda Bongertman (1913-2004), 1941. |
| Beatrix de Rijk, (1883-1958) behaalde als eerste Nederlandse vrouw op 5 juni 1911 een internationaal vliegbrevet bij de Aéro Club de France. Ze woonde een tijd in Parijs en nam vlieglessen bij Hanriot in Bétheny. De Rijk kwam uit een welgestelde familie en haar vader kocht een vliegtuig voor haar. Hiermee vloog ze enkele shows. Aan het begin van de Eerste Wereldoorlog bood ze haar diensten aan de Nederlandse en Franse luchtmacht aan, maar beide weigerden. Trix Terwindt (1911-1987 begon haar carrière als één van de eerste stewardessen van KLM. De Koninklijke Nederlandse Lucht- vaartmaatschappij Vanwege haar functie vloog zij in de jaren ’30 van de vorige eeuw door heel Europa, waardoor zij de opkomst van het Derde Rijk van dichtbij meemaakte. Beatrice Wilhelmina Marie Albertina (Trix) Terwindt was tijdens de Tweede Wereldoorlog een verzetstrijdster en geheim agente voor de Britse Inlichtingendienst. Zij was een van de agenten die slachtoffer werden van het Engelandspiel en kort na hun aankomst in bezet Nederland in Duitse handen vielen. Terwindt werd daarop drie dagen verhoord en gemarteld, maar zij liet niets los. Na vijftien maanden gevangenschap in Haaren en het ‘Oranjehotel’ in Scheveningen werd zij overgebracht naar concentratiekamp Ravensbrück. In Ravensbrück ging de gezondheid van Terwindt sterkt achteruit, waarna zij in februari 1945 ernstig verzwakt werd overgebracht naar het Oostenrijkse concentratiekamp Mauthausen. Na de bevrijding van het kamp in april 1945 werd Terwindt door het Rode Kruis naar het Zwitserse Sankt Gallen gebracht, waar Terwindt instortte.’Er was geen morele drang meer om je trots te houden en weerstand te bieden aan de lichamelijke ellende’, beschreef zij na de oorlog haar situatie. |
 Trix Terwindt (1911-1987) |
|
 Trix Terwindt op de vliegtuigtrap |
Terwindt is de enige vrouw die meedoet aan het zogeheten Englandspiel, een Duitse operatie tijdens WO II waarbij via de door de Duitsers gevangen genomen Nederlandse spionnen informatie wordt gestuurd naar Engeland. Trix is een van de vijf achter de vijandelijke linie gedropte geheim agenten die het hebben kunnen navertellen. De precieze toedracht van het Englandspiel is onduidelijk. De Duitser spelen via een gedropte marconist een ´seinspel´ met de Engelsen waardoor alle 58 gedropte parachutisten meteen in Duitse handen vallen, of andersom. De waarheid komt pas aan het licht als de Engelse archieven in 2031 opengaan. Na de oorlog heeft zij zich ingezet voor betere opvang en zorg voor mensen met een concentratiekampsyndroom. Voor haar verzets- en spionagewerk ontving Terwindt naast het Kruis van Verdiensten en het Bronzen Kruis en de Amerikaanse Medal of Freedom het Englandspiel. In 1946 zet Trix op verzoek van directeur Albert Plesman het eerste KLM stewardessen korps op. KLM maakt goede sier met de negen keer onderscheiden heldin. Vanwege gezondheidsklachten werd zij echter in 1950 gedwongen te stoppen met haar werk. Ook schrijft Trix het boek Een vrouw vloog mee, over haar tijd bij KLM. |
|
| Liane Latour was een van de eerste vrouwen die na de oorlog stewardess werden bij KLM, maar zij wilde meer. Zij leerde vliegen en werd de eerste vrouwelijke KLM-piloot. Dat ze als piloot een vliegtuig bestuurde moest geheim blijven, omdat KLM-directeur Plesman ‘geen gedonder’ wilde. Als de passagiers aan de weet kwamen dat ze zich aan een vrouw hadden toevertrouwd kon dat wel eens verkeerd uitpakken. Maar het lekte toch uit. Liane Latour werd sindsdien alleen nog maar op vrachtvliegtuigen ingezet. Uiteindelijk bracht Liane Latour het tot piloot van het toenmalige regeringsvliegtuig, de Dakota. Zo vloog ze ook regelmatig leden van de Koninklijke familie. ‘Maar als prins Bernhard aan boord was, vloog hij.’ Op dit moment beschikken ongeveer 1.000 vrouwen in Nederland over een vliegbrevet. Daarvan hebben er 172 een brevet waarmee ze verkeersvliegtuigen met een dubbele cockpitbemanning mogen vliegen. Twintig vrouwen binnen de Koninklijke Luchtmacht beschikken over een Groot Militair Brevet. Geen van hen vliegt nu op de F-16 straaljager, maar in het verleden waren er drie die op de F-16 vlogen. | ||
 Stewardess speld junior  Stuwardess speld 1950 |
 KLM stewardessen, 1950 |
 Uniform KLM stewardess, 1965 |
| Het beroep van een piloot bestaat zeker niet uit het alleen kunnen besturen van een vliegtuig, maar uit veel meer onderdelen, zoals het kennen van de techniek van een vliegtuig, kaart kunnen lezen, omgaan met verschillende weersituaties en natuurlijk moet de piloot de Engelse taal onder knie hebben om met andere piloten of de luchtverkeersleiding te kunnen communiceren. Om alle onderdelen van het vak piloot goed onder de knie te kunnen houden is het erg belangrijk dat een piloot op de hoogte blijft van alle technieken en veiligheidseisen. Een piloot zal minimaal vier keer per jaar in een flight simulator blootgesteld worden aan alle mogelijke situaties die de piloot tegen kan komen tijdens het vliegen. De flight simulator is programmeerbaar op honderden fouten die voor kunnen komen tijdens het vliegen, zoals een motor die uitvalt of als de cabinedruk die wegvalt in het vliegtuig. De piloot leert op deze manier op een goede manier om te gaan met een situatie zodat het vliegtuig veilig kan landen. | ||
  |
  |
  |
| Een piloot moet een zeer stabiele persoon zijn, die onder alle omstandigheden zijn hoofd koel kan houden. De piloot is de persoon die alle passagiers en bemanningsleden heelhuids moet vervoeren en draagt daarom een grote verantwoording. Voordat een piloot kan opstijgen, neemt de piloot samen met de copiloot het vluchtplan door, en testen alle instrumenten van het vliegtuig. Ook het onderhouden van contacten met de luchtverkeersleiding is een taak van de piloot en copiloot. Tijdens de vlucht zullen de piloot en copiloot talloze procedures doorlopen om de vlucht soepel te laten verlopen. Ook na de landing moet het vliegtuig op diverse manieren getest worden en worden alle bevindingen geregistreerd in een logboek.Opleidingen tot piloot Om als piloot te kunnen werken zijn er diverse opleidingsmogelijkheden waaruit gekozen kan worden. In Nederland volgen de meeste aanstaande verkeersvliegers de opleiding aan de KLM Flight Academy of de CAE-NLS (Nationale Luchtvaart School). De opleiding tot piloot duurt over het algemeen twee jaar. Ook zijn er mogelijkheden om via een hbo-opleiding opgeleid te worden tot piloot, door het kiezen van één van de volgende richtingen: Aviation in Amsterdam, luchtvaarttechnologie of technische bedrijfskunde. Het vliegbrevet wordt niet door de school betaald en zal dus door de aanstaande piloot zelf voldaan moeten worden. |
||
 KLM-huisje 1 – Amsterdam, 1952 |
 KLM-huisje 2 – Amsterdam gevelhuis |
 KLM-huisje 4 – Amsterdam, Keizersgracht 27 (Bols) |
| We zijn allemaal bekend met de kleine Delfts blauwe KLM huisjes die aan business class passagiers worden uitgedeeld. De iconische replica’s van historische Nederlandse huizen en nationale monumenten sieren menig bureau, vensterbank en kast over de gehele wereld. KLM begon de huisjes, gevuld met drank, aan hun passagiers uit te delen in 1952 en gaf hiermee elke andere vliegmaatschappij het nakijken. De wetgeving verbiedt het om passagiers cadeautjes te geven om zo de concurrentie tussen maatschappijen eerlijk te houden. Toen de andere maatschappijen begonnen te klagen dat KLM cadeaus weggaf antwoordde KLM simpelweg: “er is geen wet die voorschrijft hoe we onze drank moeten serveren”, en de traditie was geboren. De huisjes zijn gevuld met de welbekende Bols Jenever, maar door het alcoholverbod in het Midden-Oosten heeft KLM ook een paar speciale edities die als asbak kunnen fungeren: nummers 1, 3, 4, 5, 8, 14, 15, 17, 20, 21, 22, 23 ,25, 26 en 27. Bij KLM weten ze wat ze doen. | ||
 KLM-huisje 6 – Amsterdam, Begijnhof 34 |
 KLM-huisje 20 – Edam, Damplein 8 |
 KLM-huisje 21 – Delft, Markt 47 (Bols) |
| Wat leuke feiten over de KLM-huisjes | ||
- Tot 1994 werden de huisjes steeds redelijk onregelmatig uitgebracht, maar in 1994, op KLM’s 75e “verjaardag” brachten ze er in één keer 15 uit, wat het totaal op 75 bracht.
- Sindsdien brengen ze elk jaar 1 nieuw huisje uit. Het aantal staat momenteel op 96.
- Elk jaar deelt KLM 800.000 huisjes uit aan World Business Class passagiers.
- Er was een periode waar KLM de edities van het “Paleis op de Dam” en de “Gouden Waag” aan pasgetrouwde stelletjes gaf die voor hun huwelijksreis met KLM vlogen.
- Tot 1995 werden de Delfts blauwe huisjes gemaakt door Koninklijke Goedewaagen, maar aangezien ze in 1984 naar Drenthe zijn verhuisd, kwamen de huisjes eigenlijk helemaal niet uit Delft.
- Bols beëindigde het contract met Koninklijke Goedewaagen omdat de huisjes “van slechte kwaliteit waren en lekten”. Koninklijke Goedewaagen klaagde hun aan omdat zij zeiden dat het kwam omdat de kosten te hoog waren. Bols verplaatste de productie naar Singapore, en Koninklijke Goedewaagen bleef de huisjes maken maar zonder “Bols” of “KLM” erop. Bols klaagde daarop Koninklijke Goedewaagen aan en ze mogen de huisjes niet meer produceren.
- Sinds 1994 wordt ieder jaar op 7 oktober een nieuw exemplaar aan de collectie toegevoegd.
- Er is een boek uitgebracht waar de huisjes instaan.
- Er is een App waarmee verzamelaars kunnen bijhouden welke huisjes ze hebben.
- U kunt de hele KLM-straat zelf bekijken.
KLM-huisje 24 – Alkmaar, Mient 31 
KLM-huisje 33 – Rotterdam, Voorhaven 12 
KLM-huisje 49 – coevorden, Friesestraat 42 
KLM-huisje 93 – Leiden, Siebold museum aan het Rapenburg 
KLM-huisje 95 – Heineken brouwhuis
Ilse Steel
Bronnen:
Geïllustreerde encyclopedie
Info Schiphol
Stukje uit artikel Volkskrant door Anja Sligter
Isgeschiedenis
www.vertraagd.nl
Beroepengids
Inside Flyer
SeniorPlaza.nl
Menu
Interactie
Populair
Nieuwsbrief
Aanmelden voor SeniorPlaza algemene maandelijkse nieuwsbrief
Copyright © 2024
We gebruiken cookies om er zeker van te zijn dat u onze website zo goed mogelijk beleeft. Als u deze website blijft gebruiken gaan we ervan uit dat u dat goed vindt. Meer informatie
Wij gebruiken cookies om ervoor te zorgen dat onze website voor de bezoeker beter werkt. Daarnaast gebruiken wij o.a. cookies voor onze webstatistieken.