In Held zonder vaderland wordt het leven van de Poolse Jood Dolek Guensberg geschetst, die als arts bij de Eerste Poolse Pantserdivisie streed. Bij de bevrijding van Zuid-Nederland ontmoet hij zijn grote liefde. Na de oorlog bouwt hij met haar een nieuw bestaan op in Twente en wordt één van Nederlands eerste anesthesisten. Over de Holocaust en de oorlog spreekt hij zelden. Miriam Guensberg, zijn dochter, schreef meerdere romans over haar Pools-Joodse achtergrond, en duikt ditmaal in het bewogen leven van haar vader.

Het boek geeft in de eerste hoofdstukken weer hoe Polen in de Tweede Wereldoorlog verzeild raakte en hoe haar vader zich ontwikkelde van kind tot arts. Haar vader groeide op in Polen als enig kind, maar zijn leven veranderde omdat er na negen jaar twee broertjes bijkomen. Hij vertrekt na zijn schooltijd naar het buitenland voor zijn medicijnenstudie. Via Tsjechië gaat hij naar Italië. Daar voelt hij zich goed thuis en hij mag zich na acht jaar arts noemen.

Italië koos in de oorlog eerste instantie de kant van Duitsland maar ook hier wordt het antisemitisme steeds erger en noodgedwongen verhuist Dolek weer; nu naar Frankrijk, waar de Poolse regering in ballingschap verblijft. Hij sluit zich daar aan bij het Poolse leger.

Miriam Guensberg schrijft steeds in korte alinea’s. Een schrijfstijl waar ik even aan moest wennen, maar op deze manier weet zij wel, het leven van haar vader, de Tweede Wereldoorlog en de strijd in Polen en haar eigen gedachten knap tot een geheel te smeden. Ze benadrukt ook dat haar vader zijn identiteit nooit verloochent heeft: hij was Pool èn Jood en daardoor was het extra gevaarlijk voor hem.

De Fransen capituleerden op 17 juni 1940. Ook de Poolse strijdkrachten staakten de strijd en kregen de opdracht om in kleine konvooien vluchtwegen naar Groot-Brittannië te zoeken. Dolek Guensberg belandt uiteindelijk in Schotland. Daar worden de Polen aan een strenge militaire training onderworpen. Miriam beschrijft hoe haar vader weer in Frankrijk terecht komt en als arts in het leger zijn handen vol heeft met het verplegen van soldaten. De Polen streden mee in Frankrijk, België, Nederland en Duitsland met maar één doel: Polen bevrijden van het juk dat eerst de Duitsers en later de Russen oplegden aan de Poolse bevolking. De Polen bevrijdden in Nederland diverse steden en dorpen, waarvan Breda de bekendste is.

De schrijfster reist in 2019 af naar het dorp Nowy Targ waar haar vader is geboren en beschrijft hoe ze dat ervaren heeft. Het boek draagt zij in eerste instantie op aan haar vader, maar eigenlijk ook aan zijn ouders, die samen met de andere inwoners van dat dorp op één dag in één uur zijn doodgeschoten.

Al met al een boek dat de lezer niet onberoerd achter zal laten.