SeniorPlaza | 3. De kraakbeweging in de jaren 80

Home / 3. De kraakbeweging in de jaren 80

3. De kraakbeweging in de jaren 80

In het naoorlogse Nederland ontstond er een typisch gebruik om je van woon- en werkruimte te voorzien: kraken.

In de jaren zeventig en tachtig gold Nederland internationaal als krakersparadijs. Die tijden lijken definitief voorbij: per 1 oktober 2010 is kraken wettelijk verboden. Uiterlijke kenmerken van de krakers: zwarte kleding, lang haar, en hanekam of ragebol, (kapsel).

Begin jaren tachtig was er voor krakers keus te over want de huizenprijzen waren in elkaar gezakt en de hypotheekrente kwam lange tijd boven de 10% uit. Ondanks de woningnood lieten eigenaren in afwachting van betere tijden hun bezit vaak liever leegstaan. De speculant groeide uit tot volksvijand nummer één.

Kraken was weliswaar niet strafbaar, maar geoorloofd was het ook niet. Eigenaren konden door middel van vaak langdurige civielrechtelijke procedures krakers uiteindelijke wel uit hun pand krijgen. Dus ondanks de rugdekking die het recht bood, kwam vroeg of laat de sterke arm langs met een dwangbevel tot ontruiming. De succesvolle protesten tegen de anti-kraakwet hadden krakers nog meer gesterkt in de overtuiging dat ze gelijk hadden en dat daarmee alles, of bijna alles, toegestaan was om de veroverde woonruimte te verdedigen en de politie van het lijf te houden.

Vooralsnog dreigden de krakers alleen nog maar met het gebruik van geweld. Om een gewelddadige escalatie te voorkomen weerhield de overheid zich van ingrijpen om de openbare orde niet nog verder in gevaar te brengen. (gedogen dus). Het geweld deed uiteindelijk zijn intrede in het conflict tussen de krakers en de overheid op het moment dat de sympathie voor de kraakacties op een hoogtepunt was. Met het daadwerkelijke gewelddadige verzet tegen het overheidsoptreden kwam de geest uit de fles en zou er lange tijd niet meer in terugkeren.

Belangrijke gebeurtenissen

3 maart 1980

3 maart 1980, Amsterdam

Er worden vier tanks en vijf pantservoertuigen ingezet bij de ontruiming van een kraakpand in Amsterdamse Vondelstraat. De politie heeft drie waterkanonnen tot haar beschikking en de Mobiele Eenheid is op volle sterkte aanwezig. Vanuit de lucht wordt de actie gecoördineerd. De ontruiming leidt tot incidenten in de hele stad.

30 april 1980

30 april 1980, Amsterdam

De autoriteiten willen een ‘feest’ maken van de inhuldiging van Beatrix tot koningin. Het antwoord van de kraakbeweging was: ‘Geen woning, geen kroning’. De kroonprinses kon er in officiële interviews nog wel enig begrip voor opbrengen: ‘Emotioneel gezien kan ik begrijpen dat ze deze dag ervoor uitkozen. Maar rationeel niet, want ik heb tenslotte geen invloed op het woningbeleid.’

Er hangt een grimmige sfeer. Er vallen honderden gewonden onder krakers en politiemensen. De televisiecamera’s volgen van dichtbij hoe de stenen door de lucht vliegen en de onbeschermde politiepaarden treffen. De beelden worden voortdurend afgewisseld met de blije gebeurtenis op en rond de Dam. De samenhang tussen de rellen en de eisen van de krakers raakt volledig zoek. In plaats van enige bezinning over de ingeslagen weg, wees de meerderheid van de krakers de eigen verantwoordelijkheid voor het gebeuren als misplaatst van de hand.

Poster Geen woning geen kroning Beatrix 1980

23 februari 1981

23 februari 1981, Nijmegen

De Nijmeegse gemeenteraad besloot eerder tot de bouw van een bovengrondse parkeergarage met de naam Zeigelhof. Daarvoor moesten veertien leegstaande kraakpanden en een pakhuis worden gesloopt en dat zette kwaad bloed in een tijd van woningnood. In de nacht van 15 op 16 februari 1981 werden in korte tijd de huizen en straten gebarricadeerd door krakers en een groot aantal sympathisanten uit alle delen van de bevolking.

Nadat de rechter hiervoor toestemming had gegeven, besloot het gemeentebestuur, onder leiding van burgemeester Hermsen, op 23 februari 1981 de krakers te verwijderen. Het wordt een ware veldslag! Met 200 ME-busjes, vijf tanks, een helikopter, een pantserwagen, veel traan- en braakgas en circa 2.000 man, onder meer bestaande uit militairen, werden de krakers uit de bezette panden verwijderd. Uit een helikopter werden pamfletten gegooid met de mededeling van minister Hans Wiegel van Binnenlandse Zaken dat er bij tegenstand met scherp mocht worden geschoten. De huizen werden gesloopt, maar de parkeergarage is er nooit gekomen.

20 december 1984

20 december 1984, Amsterdam

Burgemeester Ed van Thijn bezoekt de Staatsliedenbuurt van Amsterdam. Rugdekking van de politie wilde hij niet. Hoewel de kraakbeweging op zijn retour is deelt de harde kern in de Amsterdamse volksbuurt nog steeds de lakens uit. De activisten komen massaal op de been, ze spugen de burgemeester in zijn gezicht en roepen, ‘van Thijn, zwijn, we krijgen je wel klein’. Achtervolgd door de roepende meute verdwijnt van Thijn uit de wijk.

burgemeester Amsterdam Thijn — 1983, burgemeester van Amsterdam Ed van Thijn

11 november 1985

11 november 1985, Amsterdam

Op 11 november 1985 overlijdt de kraker Hans Kok in een politiecel van het Amsterdamse hoofdbureau. Hij is een dag eerder opgepakt tijdens rellen na ontruiming van een gekraakte etagewoning in de Staatsliedenbuurt. De kraker wordt in opgewonden toestand binnengebracht, de geraadpleegde arts zag geen belemmering om hem in te sluiten. De volgende dag wordt de man dood in zijn cel aangetroffen. Volgens de politie zou hij zijn overleden aan de gevolgen van overmatig drugsgebruik. De krakers trekken het politierapport in twijfel en roepen dat Hans Kok is vermoord. Dit wordt tot uitdrukking gebracht op posters.

Het zou nog jaren duren voor het op krakersgebied wat rustiger werd. De politiek had er zijn handen aan vol. De besluiteloosheid van de politiek werd door de kraakbeweging flink uitgebuit. Het woonbeleid moest op de schop om een betere verdeling mogelijk te maken, maar ook dat zou nog jaren duren!