SeniorPlaza | Kerststallen

Home / Kerststallen

Kerststallen

Geschiedenis van de Kerststal

Met Kerstmis, wordt in veel kerken huiskamers een namaakstalletje neergezet, met daarin de belangrijkste figuren uit het kerstverhaal. Vooral in grotere kerken zijn ze zijn vaak zeer uitgebreid en fraai.

Hiermee wordt de boodschap dat God in het kerstkind mens is geworden, tastbaar gemaakt. In bijna iedere kerststal treffen we naast het kerstkind ook Maria, Jozef, een os en een ezel aan. De engel die de boodschap aan de herders verkondigt hangt vaak in de nok van de stal of grot.

Wie het echt goed wil doen, plaatst het kindje pas in de kerstnacht in de kribbe, en daarna – ieder op hun beurt – de herders en de drie wijzen.

Verering van geboorteplek

De verering van Christus’ geboorteplek is zo oud als de kerk. Al in de tweede eeuw trokken pelgrims naar Bethlehem om de plek te bezoeken waarin Christus volgens de overlevering werd geboren.

In het westen groeide de devotie voor de kerststal toen in de zevende eeuw een gedeelte van de vermeende kribbe uit Bethlehem werd overgebracht naar de basiliek van Maria in Rome. Het werd met Kerstmis ter verering tentoongesteld.

Franciscus

van Assisi

Het stalletje van Bethlehem zoals we dat nu kennen, gaat terug tot Francicus van Assisi. In 1223 kreeg hij van Paus Honorius III (1216-1227) toestemming om het kersttafereel met levende personen voor te stellen. In het bos bij Greccio bouwde hij een stalletje. Op Kerstavond werd voor het stalletje de H. Mis opgedragen, waarbij het idee was dat het Goddelijk kind zelf onder de gedaante van brood en wijn aanwezig zou zijn.

En dan verhaalt de legende: “Toen Franciscus het Evangelie zong en gekomen was bij de woorden ‘en legde hem neder in de kribbe’ “, knielde hij neer om het geheim der menswording te overwegen en zie in zijn armen kwam een kindje, omstraald van schitterend licht. Het zijn dan ook de franciscanen die de volksdevotie rondom het stalletje van Bethlehem wijd hebben verspreid.

Geboortegrot

De evangelisten maken in de Bijbel overigens geen melding van een rondom de kribbe aanwezige os en ezel. De bijbel vermeldt wel een voerbak, maar geen stal. De stal die later aan het kerstverhaal is toegevoegd dient waarschijnlijk om de armoede van het paar nog te onderstrepen.

Volgens de getuigenis van de H. Justinus, een christelijke filosoof die leefde in de tweede eeuw, werd Jezus geboren in een grot. Deze ‘geboortegrot’ in Bethlehem is tot op de dag van vandaag een belangrijke bedevaartsplaats.

De ster onder het

middelste altaar

zou de plaats

van Jezus

geboorte zijn.

Wijzen uit het oosten

In de Bijbel wordt niet gesproken van koningen maar van wijzen of magiërs. Dat desondanks de term koningen gangbaar is geworden komt waarschijnlijk door liederen uit de bijbel. De profeet Jesaja bijvoorbeeld schrijft herhaaldelijk over koningen die de Messias bij zijn komst zullen aanbidden.

Drie Koningen

Het aantal wijzen wordt in het evangelie niet vermeld. Het aantal drie is wellicht in de wereld gekomen doordat er drie geschenken werden aangeboden: wierook, mirre en goud. Later is men de ‘drie koningen’ bovendien gaan zien als vertegenwoordigers van de drie bekende continenten: Azië, Afrika en Europa. Daarom zijn zij op afbeeldingen vaak respectievelijk bruin, zwart en blank.

Mithras

De aanwezigheid van een stal en van drie koningen in het niet-Bijbelse kerstverhaal, kan mogelijk verklaard worden met behulp van de Romeinse zonnecultus. Het feest van Kerstmis is door de Kerk met opzet op 25 december geplaatst, ter kerstening van het heidense feest van de winterzonnewende. In het Romeinse Rijk stond deze ‘dies natalis solis invincti’ – geboortedag van de onoverwinnelijke zon – in het teken van de zonnegod Mithras. Deze Mithras werd volgens de verhalen wel degelijk geboren in een stal. Bovendien waren bij zijn geboorte drie koningen aanwezig. Mogelijk dat de onduidelijkheden of lacunes in het Bijbelverhaal door en voor christenen in het Romeinse Rijk zijn aangevuld met elementen uit het verhaal van Mithras.

Mithras

Presepio

Johanne Paulus II

Ook in Italië is het gebruik om een kerststal te maken, nog altijd zeer levendig. Op de grote kerstmarkt op de Piazza Navona in Rome kunnen kerststallen en kerststalfiguren in alle soorten en maten worden gekocht. Op het Sint-Pietersplein staat sinds 1982 ieder jaar een meer dan levensgrote kerststal, of presepio zoals de Italianen zeggen. Daarin beelden levende figuren het kerstverhaal uit. Het is een initiatief van paus Johannes Paulus ΙΙ, die van mening was dat het plein in de Kersttijd wel wat versiering kon gebruiken. Hij koos daarbij behalve voor een enorme Kerstboom, bewust ook voor een kerststal, in navolging van de H. Franciscus.