De Apostelhoeve en -groeve in Maastricht



Datum: 16-03-2018

Bijdrage van  L.F.A. Schoenmakers

Een van de mooiste stukjes van Maastricht is ongetwijfeld de Apostelhoeve en de Louwberg in het voormalige kerkdorp Wolder. Dit dorp is op 1 januari 1920 geannexeerd door de stad Maastricht. De Apostelhoeve verbouwt nu weer druiven om wijn van te maken, net zoals dat vroeger ook gebeurde. Als u over de Susserweg, de weg naar Zichen Sussen Bolder, de berg naar boven klimt ziet u al snel dat dit een holle weg is met daarnaast steile bermen. De grond bestaat uit kalksteen met daarbij löss of Limburgse klei. Als u de Susserweg verder naar boven gaat treft u naast de löss ook kiezelstenen aan. Löss werd ooit aangevoerd door de wind, maar de kiezels werden door het water van een rivier aangevoerd. Eens was hier het stroombed van de Maas, dat liep van Duitsland tot in de Belgische Kempen. Als u de Susserweg verder naar boven gaat, ligt aan de linkerkant op het eerste vals plat de prachtige Apostelhoeve.

Prachtige plek met geschiedenis

Geschiedenis van de apostelhoeve
De Apostelhoeve is een goed onderhouden gebouw dat gelegen is boven op het vlak van de Louwberg. Voor mij is dit het mooiste plekje van Maastricht misschien zelfs wel van ons land. De hoeve is een erfgoed en als we hierover willen praten, moeten we ook ver teruggaan in de geschiedenis. Deze hoeve is onverbrekelijk verbonden met de stichting “het XII Apostelenhuis”. De hoeve staat hier al eeuwen, maar wanneer ze precies is gebouwd, is niet meer te achterhalen. Mogelijk moet ze al hebben bestaan aan het einde van de 14eeeuw. Maar waarom is de hoeve verbonden met het XII Apostelenhuis? Dit zal ik proberen te vertellen. Lambert van Middelhoven heeft in het jaar 1476 of 1477, het huis “de XII Apostelen” gesticht. Dit huis lag in de Bogaardenstraat, binnen de vesting Maastricht. Hij vestigde er een inrichting voor ouden van dagen. In dit huis konden 12 tot 14 oude mannen gratis wonen en verzorging krijgen. Het waren mannen, die buiten hun schuld, in armoede waren geraakt. Tevens vonden er onderdak, twintig alleenstaande vrouwen en enkele, niet meer zo jonge, gezinnen. In mei 1493 werd het XII Apostelenhuis tot stichting verheven. Nu weer terug naar de hoeve. Uit een testament van 1324 blijkt dat hier, op de hellingen van de Louwberg toen al wijngaarden zijn geweest. Wat ook is teruggevonden is het volgende; in het jaar 1604 erft Marie van Suetendaal het goed “de Louwenburch” van haar man. Bij haar dood, in 1611 vermaakt ze de hoeve aan de stichting het XII Apostelenhuis. Daarom is er ook de verbinding die we leggen tussen Apostelhoeve en XII Apostelenhuis.

De bouwstijl van de hoeve is Frankisch en de mogelijkheid dat de hoeve van uit die tijd resteert, is dan ook mogelijk. De dikte van de muren zijn op verschillende plaatsen een meter of meer. Alle gebouwen die er staan zijn opgetrokken rondom een mesthoop in een vierkant. In die tijd werd de bouwstijl veelal aangepast aan de veiligheid van mensen en vee. Deze stijl van bouwen is aangehouden tot laat in de 18eeeuw. Bekend is dat er op deze hellingen overal wijnbouw was. De kalkhoudende grond is er uitermate geschikt voor. Door een koudegolf in de 16eeeuw en door de oorlogshandelingen van 80e-jarige oorlog, was er meer behoefte aan akkerbouw en dat betekende een doodsteek voor de wijnbouw. Er was meer te verdienen aan de akkerbouw en daarom verdween de wijnbouw.

Slag van Lafelt
Op 2 juli 1747 was de slag van Lafelt. De Franse legers voerden weer oorlog en wilden de vesting Maastricht innemen. Een zeer verbeten en bloedige slag was dit en de inwoners van Wolderkonden vanaf de Louwberg, de slag volgen. De geallieerde werden bij Raucour door de Fransen verslagen. De verliezen aan beide zijde waren zeer hoog. Aan de Franse kant sneuvelde ruim 12000 mensen en aan geallieerde kant 8555. De Fransen moesten toen van een verdere belegering afzien.

In 1794 heeft dit gebied ook veel te leiden gehad van de belegering van de Franse Republikeinse troepen. Hier naast de Apostelhoeve stonden de Franse kanonnen die het Fort Sint-Pieter bestookten. Zwaar is hier gevochten en de gehele Wolderse bevolking schuilde in de Cannerberg met al hun bezittingen. In die tijd van 1794 tot 1814 waren op de hellingen van de Louwberg alleen maar schaapherders met hun kuddes aanwezig.

Huidige hoeve

Maar nu even terug naar het begin, waarom is de Apostelhoeve zo mooi? De hoeve is gebouwd op een plaats waar je een schitterend uitzicht hebt, aan de ene kant over het grondgebied van het Graafschap Vroenhof en aan de andere kant men kijken over het grondgebied van de Heerlijkheid Sint-Pieter. Aan de linkerkant kan men een groot gedeelte van de stad Maastricht bewonderen.

De beheerders van de hoeve zijn sinds 1895 de familie Hulst. Als eerste kwam op de hoeve Alphons Hulst, daarna zijn zoon Mathieu Hulst, toen Hugo Hulst en nu weer Mathieu Hulst, de zoon van Hugo. De fruitteelt was op de hoeve in feite jarenlang de bron inkomsten. In 1970, waagde Hugo Huls het weer om druiven te verbouwen op de hellingen van de Louwberg en met veel succes. De toenmalige burgemeester van Maastricht Mr. Baeten, ging in die tijd op de zondagmorgen vaak op bezoek op de Apostelhoeve. Hij was zeer geïnteresseerd in de wijnbouw en liet zich dan ook telkens bijpraten over alles wat met wijnbouw te maken had. De druivenbouw werd met argusogen bekeken door de wijnliefhebbers. Op 26 oktober 1970 zijn hier weer de eerste druiven geperst en vanaf toen is de wijn van de Apostelhoeve heel bekend in binnen en buitenland. In 2002 is Mathieu Huls verder gegaan op de Apostelhoeve om het werk van zijn vader voort te zetten. Hij doet dit met veel kennis en verstand van zaken en we mogen gerust trots zijn op de wijn die hier in deze streken gemaakt wordt. In het jaar 1999 was voor de familie Huls een hoogtepunt toen Mathieu prins carnaval van groot Maastricht werd, onder de naam Prins Mathieu 1e. Een glorieus moment toen hij in het bijzijn van honderden Maastrichtenaren, op de Markt werd ingehuldigd. Met veel blijdschap en plezier denkt de familie hier nog aan terug, die tijd is onvergetelijk.

Apostelgroeve
Als we praten over de Apostelhoeve denken we ook aan de Apostelgroeve. Evenals dat in de Sint Pietersberg en Cannerberg gebeurde is men ook in de Louwberg mergel gaan winnen. Mergel was immers een goed bouwproduct en genoeg voorhanden. Ik heb al aangehaald dat de Apostelhoeve behoorde tot de Stichting de XII Apostelen en zo rond het jaar 1750 werd er de nodige moeite gedaan om het rendement van de hoeve te verbeteren en zodanig de winst te vergroten. De metselaar Hendrik Lenaerts begon in het voorjaar van 1770 de ingang van de Apostelgroeve aan te leggen. Lenaerts was de huisaannemer van het XII Apostelenhuis in de stad en hij gebruikte bij de verbouwingen veel mergelblokken. Het blokbreken, de mergel uitzagen in de berg, dit werk kende hij echter niet. De berg werd geopend en de eerste blokken mergel werden eruit gehaald. Maar de eerste jaren leverde de productie meer afval op als mergelblokken. De ingang van de groeve lag ook op een plaats die niet zo gunstig was. De gewonnen mergelblokken moesten, als ze uit de berg kwamen, steeds vijftig meter omhoog worden gesleept. Er waren drie paarden en twee man personeel nodig om de mergelblokken uit de groeve naar boven te krijgen. De productiekosten waren vrij laag, maar de transportkosten zeer hoog. In juli 1770 werden de eerste blokken verkocht voor het herstel van de vestingwerken van de Vesting Maastricht. In totaal waren dat 946 blokken en de opbrengst was 137 gulden. Bijna 45% ging echter op aan transportkosten. Tot overmaat van ramp dreigde er ook nog instortingsgevaar en daarom werd in latere jaren, in 1771 of 1772 een nieuwe ingang gemaakt. In de hardstenen sluitsteen boven de ingang staat het jaartal 1772. De mergelwinning heeft in totaal ongeveer zeven jaar geduurd en toen werden Lenaerts en zijn medewerkers ontslagen. Over het geheel genomen heeft de stichting aan het blokbreken niets verdiend er wordt zelfs gezegd dat een kwart van de kosten van de exploitatie als verlies is op gegeven.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog 1940 – 1945 was de Apostelgroeve een schuilplaats voor de mensen van Biesland. In de laatste oorlogsdagen hebben in de groeve 150 mensen geschuild voor bombardementen en beschietingen. De Amerikanen zaten toen aan de overzijde van het Koning Albertkanaal en hun Artillerie schoot vele granaten in deze richting. De telefoonkabels van de Duitse veldtelefoon lagen langs de Dalingsweg en de Amerikanen was er alles aan gelegen deze buiten werking te stellen. Op de bodem van de put van de Apostelhoeve die was drooggevallen tijdens het graven van het Koning Albertkanaal in 1934, zaten dieren zoals varkens die voor de Duitsers verstoken waren. De kinderen brachten twee keer per dag het voedsel naar de beesten, maar indien er veel drukte was van ongewenste personen bij de ingang van de groeve, werd het voedsel met een windas in de put neergelaten.

Na de oorlog werd de groeve gebruik om champignons te kweken dit is echter nooit een succes geworden. Daarna kwam er een wijnhandel in de groeve maar in 1973 werd de vergunning hiervoor weer ingetrokken. De groeve heeft in de loop van de jaren nog een aantal bestemmingen gehad maar ze is nu al jaren niet meer in gebruik. Er zou ook nog een aantal maanden een jeneverstokerij zijn geweest. Deze werd goed gecamoufleerd en voor de buitenstaander onzichtbaar. Maar ook deze activiteit was maar van korte duur. Voor de rest heerst er op deze plaats thans een serene rust. Het is ook een goede plek om eens te bezoeken.

 Gedicht 

Ik heb zelf een gedicht geschreven over de Apostelhoeve:

De Apostelhoeve

Boven op de Louwberg staat majestueus te pronken in het zonlicht al eeuwenlang te waken over het dal van de Jeker, de prachtige Apostelhoeve Als je daarboven staat je kijkt rond, voel je de serene rust die er straalt Je ziet de groene natuur, de vogels die je hoort ze zingen in elke taal Eens […]

We gebruiken cookies om er zeker van te zijn dat u onze website zo goed mogelijk beleeft. Als u deze website blijft gebruiken gaan we ervan uit dat u dat goed vindt. Meer informatie

Wij gebruiken cookies om ervoor te zorgen dat onze website voor de bezoeker beter werkt. Daarnaast gebruiken wij o.a. cookies voor onze webstatistieken.

Sluiten