Terrorisme lijkt in het Westen met de aanslagen van afgelopen jaren volop aanwezig. Maar in de jaren 70 en 80 blijken veel meer terreurslachtoffers gevallen te zijn dan nu.
In allerlei landen in Europa richtten terreurgroeperingen in de jaren 80 chaos aan. Zo zat in het Spaanse Baskenland de ETA, in Italië het ‘links-radicale geweld’ van De Rode Brigade, in Duitsland de Rote Armee Fraktion. Nederland had ook zulke organisaties, zoals de Rode Jeugd die vooral in de jaren 70 actief was.
RaRa, ofwel de Revolutionaire Anti-Racistische Actie, zorgde in Nederland voor de meeste schade. RaRa pleegde aanslagen in het kader van de anti-apartheidsstrijd en tegen het Nederlandse vreemdelingenbeleid. Op 26 juli 1987 werd bij Boot Olie in Alphen aan den Rijn (wat een distributiepunt van Shell was) brand gesticht. De stad ontsnapte aan een ramp. Op het terrein bevond zich namelijk een opslagplaats, die gelukkig gespaard bleef, want daar lagen gasflessen en drie tanks met ongeveer 600.000 liter dieselolie en benzine.
In 1990 liet RaRa een bom afgaan op het ministerie van Justitie. Ook wordt RaRa verantwoordelijk gehouden voor de aanslag op het huis van toenmalig staatssecretaris van Justitie Aad Kosto in 1991. Ook Shell is meerdere malen slachtoffer van aanslagen van RaRa, omdat het bedrijf olieraffinaderijen in Zuid-Afrika heeft.
Omdat de handelsvereniging SHV – eigenaar van onder andere de Makro – ook handel bedrijft in Zuid-Afrika richt RaRa zijn terreur op Makrovestigingen. Ze steken vier verschillende vestigingen in brand. Volgens de organisatie zelf heeft RaRa nooit gericht geweld tegen personen gebruikt. Uiteindelijk blijkt het een succesvolle methode: SHV trekt zich terug uit Zuid-Afrika. Tot op de dag van vandaag is het niet duidelijk wie er allemaal lid waren van RaRa en hoe groot de organisatie was.
IRA – Ierland
Het Ierse Republikeinse Leger IRA streed sinds het begin van de twintigste eeuw voor aansluiting van het overwegend protestantse Noord-Ierland bij het katholieke Ierland. Daarbij werd veel geweld gebruikt. De strijd was er niet alleen een tussen de katholieke Noord-Ieren en de Britse regering, maar ook een tussen protestanten en katholieken. De IRA (Irish Republican Army, Iers Republikeins Leger) is een belangrijke groepering geweest in de onafhankelijkheidsoorlog (1919-1921) van Ierland. Tijdens deze onafhankelijkheidsoorlog maakt de IRA gebruik van Guerrillatechnieken. Tactieken om oorlog te voeren waarbij een klein ongeregeld leger, specifiek gerichte aanslagen pleegt, vaak omdat zij niet voldoende middelen hebben om directe oorlogen te voeren. om de onderdrukkende Britse regering te treffen.
Met geweld moest het voor de Britse regering onmogelijk worden om in Ierland te regeren. Na deze onafhankelijkheidsoorlog splitst Ierland op in het onafhankelijke, katholieke Ierland in het zuiden en het – voor zo’n zestig procent protestante – Noord-Ierland dat nu nog steeds bij Groot Brittannië hoort. In de jaren zeventig, tachtig en begin jaren negentig strijdt de IRA nog voor een verenigd onafhankelijk Ierland en proberen ze dit met geweld te bewerkstelligen.
Geweld tussen Noord- en Zuid-Ierland volgt over en weer. Wanneer na het zogeheten Goede Vrijdagakkoord in 1998 het grootschalige geweld stopt, zijn er zo’n 3500 mensen overleden aan de vele vuurgevechten, bomaanslagen en executies. Ongeveer de helft van alle slachtoffers zijn burgers. De andere helft betreft Britse soldaten, politieagenten en aanhangers van beide kanten.
In augustus 1994 verklaarde de IRA dat het zou stoppen met de militaire acties tijdens de Good Friday Agreement. In april 1998 kwamen alle politieke partijen, waaronder de IRA, overeen dat de organisatie zijn ideaal na zou streven in een democratisch stelsel. Noord-Ierland zou bij Engeland blijven horen, tot zijn bevolking anders besliste. Hoewel de IRA niet al zijn wapens vernietigde, verklaarden zij op 28 juli 2005 dat de gewapende campagne voorgoed voorbij was. De spanningen tussen de Britten en Ieren is nog steeds niet helemaal bekoeld.
RAF – Duitsland
In Duitsland is tussen 1970 en 1993 de RAF (Rote Armee Fraktion), verantwoordelijk voor veel terreur. Deze beweging wordt ook wel de Baader-Meinhof Gruppe genoemd, vernoemd naar de twee oprichters en kopstukken van de beweging Andreas Baader en Ulrike Meinhof. De groepering is een afsplitsing van studentenprotesten. Zij strijden voor meer zeggenschap op de universiteit. De RAF is tegen het kapitalisme.
Het kapitalisme is een politiek en economisch systeem waarbij alle bedrijven in het bezit zijn van particulieren, en niet van de staat. Er wordt door bedrijven gestreefd naar een hoogst mogelijk percentage winst. Arbeiders zijn in loondienst en afhankelijk van particulieren die bedrijven bezitten. De RAF is tegen, de Vietnamoorlog, politie en gezag, en de invloed van ex-nazi’s in naoorlogs Duitsland. De RAF is verantwoordelijk voor een reeks terroristische aanslagen waaronder moorden, zoals op Alfred Herrhauser (president van de Deutsche Bank), ontvoeringen, bankovervallen en vliegtuigkapingen. Het doel hiervan is om een revolutie van de arbeidersklasse te ontketenen: arbeiders in loondienst moeten in opstand komen om de heersende klasse (fabriekseigenaren) omver te werpen. De revolutie moet leiden tot een maatschappij gebaseerd op gelijkheid.
In 1972 wordt een deel van de harde kern opgepakt en tot levenslang veroordeeld. Belangrijke RAF-leden van deze eerste generatie plegen collectief zelfmoord op 18 oktober 1977 in de Stammheim-gevangenis. Na de dood van deze leden zal een tweede en derde generatie van de RAF nog jaren terroristische aanslagen plegen. Pas in 1993 besluit de RAF geen geweld tegen personen meer te gebruiken.
ETA – Spanje
ETA (Euskadi Ta Askatasuna, Baskisch Vaderland en Vrijheid) is een organisatie die streeft naar onafhankelijkheid van alle provincies in Baskenland. Een regio in Europa met vier provincies in Spanje en drie in Frankrijk. Een groot deel van de drie miljoen inwoners spreekt – naast Spaans of Frans – Baskisch.
In Spanje hebben de Basken gedeeltelijke autonomie terwijl dit in Frankrijk nooit is erkend. De Basken kennen van oudsher al een groot gevoel van nationalisme in hun maatschappij. Al in de twintigste eeuw streven de Basken naar een autonome staat, onafhankelijk van zowel Spanje als Frankrijk. Onder de dictatuur van Francisco Franco (1892 – 1975) worden de Basken echter onderdrukt, en wordt het bijvoorbeeld verboden om Euskera (Baskisch) te praten in het openbaar. Als reactie hierop wordt in 1952 de Baskische nationalistische partij EKIN opgericht. Zij discussiëren vreedzaam op universiteiten over een autonome staat.
Pas in 1959 neemt de organisatie de naam ETA aan en voert zij een gewapende strijd. Na de dood van Franco in 1975 wordt Spanje een democratie en neemt de onderdrukking van de Basken af. Baskenland krijgt daarnaast een eigen parlement en politiemacht. Voor veel leden van de ETA zijn deze hervormingen echter niet genoeg. Zij voeren een bloedige strijd voor volledige autonomie. De organisatie maakt vooral gebruik van bomaanslagen waardoor in totaal meer dan achthonderd mensen om het leven komen en 20.000 gewond raken. Pas in 2011 kondigt ETA een wapenstilstand af en in april 2017 leveren zij hun wapens in.
Brigate rosse – Italië
De Brigate rosse (Rode Brigades) is een Italiaanse terreurorganisatie met vergelijkbare idealen als de RAF in Duitsland. Net als de Duitse groepering ontstaan de Rode Brigades rond 1960 uit studentenprotesten, waarvan een deel van de studenten radicaliseert. Pas in 1970 staan de geradicaliseerde studenten bekend als de Brigate Rosse.
Door middel van terroristische aanslagen zoals ontvoeringen en moorden willen de Rode Brigades een revolutie van de arbeidersklasse bewerkstelligen. De beweging is daarmee tegen de democratische regering, fascisme. Politiek systeem met een autoritair leider, en zonder democratie. Belangrijke kenmerken van het systeem zijn vaak nationalisme, militarisme, autoritair gezag. Vaak wordt de natie boven het individu gesteld. Het systeem is ontstaan in Italië in 1922 onder leiding van de dictator Benito Mussolini en duurde in Italië tot het einde van de Tweede Wereldoorlog in 1945.
Op 16 maart 1978 kidnappen de Rode Brigades de politicus Aldo Moro. Tijdens deze kidnapping vermoorden zij vijf van Moro’s beveiligers. In ruil voor Moro wil de organisatie dat dertien van hun gevangen leden worden vrijgelaten. Nadat de Italiaanse overheid weigert aan deze eis tegemoet te komen, wordt het lichaam van Aldo Moro op 9 mei gevonden in een auto. Twee jaar later is de organisatie minder actief omdat steeds meer leden zijn opgepakt. In 1988 kondigen ze aan de gewapende strijd neer te leggen.
Action Directe – Frankrijk
Ook in Frankrijk ontstaat een terroristische organisatie met antikapitalistische en marxistische idealen. De beweging is actief tussen 1979 en 1987 en richt zijn bomaanslagen en vuurwapenaanvallen vooral op doelen zoals zakenlui, de overheid, politie en militairen.
Action Directe pleegt ongeveer tachtig bomaanslagen en vermoordt belangrijke personen zoals Georges Besse, in 1986, voorzitter van autobedrijf Renault. Naast antikapitalistische aanslagen richt de beweging zijn pijlen ook een aantal keer op Joden. Zo wordt een Joods café een keer beschoten en bestookt met een granaat. De beweging is noemenswaardig maar heeft een korter levensduur dan de RAF en Rode Brigades, en kost minder mensen het leven.
CCC – België
In de jaren 80 werd België totaal verlamd door een reeks gewelddadige incidenten. CCC is een Belgische groepering met vergelijkbare idealen als de Baader-Meinhof groep.
De Cellules Communistes Combattantes (Strijdende Communistische Cellen) plegen tussen 1984 en 1985 aanslagen in België. Bij deze aanslagen raken 28 mensen gewond en komen twee brandweermannen om het leven. Net als de RAF, Action Directe en Brigate Rosse is de CCC antikapitalistisch. De groepering richt haar bomaanslagen dan ook op vijanden van het communisme: vestigingen van (Amerikaanse) bedrijven. De aanslagen worden door de organisatie steeds van tevoren aangekondigd, waardoor er weinig slachtoffers vallen. Volgens de organisatie ligt daarom de verantwoordelijkheid voor de twee omgekomen brandweerlieden niet bij henzelf.
Op 16 december 1985 worden uiteindelijk de vier belangrijkste leden van de CCC – Bertrand Sassoye, Didier Chevolet, Pascale Vandegeerde en Pierre Carette opgepakt als ze hamburgers zitten te eten in een Quick-fastfoodrestaurant in Namen. Hiermee komt een einde aan de terreuraanslagen en de angst waarin België al tijden leeft. Alle vier de daders worden op 21 oktober 1988 in Brussel veroordeeld tot levenslang. Vooral de dood van de twee brandweerlieden weegt zwaar. De vier zien zichzelf als politieke gevangenen.
HAMAS
Het woord ‘hamas’ is Arabisch voor vuur, kracht, ijver. Het is een acroniem voor Harakat al-Muqawima al-Islamiyya: ‘Islamitische Verzetsbeweging’. De oprichters van Hamas waren Ahmad Yassin, Abd al-Fattah Dukhan, Muhammed Shama, Ibrahim al-Yazuri, Issa al-Najjar, Salah Shehadeh (uit Beit Hanoun), Abd al-Aziz Rantisi en Dr. Mahmoud Zahar.
HAMAS werd opgericht in 1987 in de Gazastrook als de gewapende vleugel van de Palestijnse tak van de Moslim Broederschap, een oorspronkelijk in 1928 in Egypte opgerichte beweging van de fundamentalistische onderwijzer sjeik Hassan al-Banna. In 1945 was de eerste Palestijnse afdeling opgericht, en in 1947 waren er al 27 afdelingen, met tussen de 12.000 en 20.000 leden. De Moslimbroederschap ijvert voor de stichting van een islamitische staat in heel het Midden-Oosten. In Palestina werd zij onder andere geleid door de moefti van Jeruzalem, Haj Amin Al Husseini, die tijdens de Tweede Wereldoorlog met de nazi’s collaboreerde en verschillende opstanden tegen de Joden en de Britten had geleid. De Broederschap richtte zich vooral op islamisering van de samenleving door islamitisch onderwijs en allerhande sociale instellingen; het waren met name seculiere nationalisten die de gewapende strijd tegen Israël voerden.
In 1973 was in de Gazastrook Al Mujama al Islami opgericht, het islamitisch centrum, als onderdeel van de Moslim Broederschap, onder leiding van sjeik Ahmad Yassin. Ook dit centrum richtte zich voornamelijk op onderwijs en liefdadigheid. In de jaren ’80 richtte dit centrum zich meer en meer tegen seculiere Palestijnen, en viel cafés en gokhuizen aan, waardoor het in conflict raakte met de PLO. Israël steunde Mujama aanvankelijk, als tegenwicht tegen de PLO, en liet toe dat men een wapenvoorraad opbouwde.
Mujama verkreeg de macht over de nieuwe universiteit van Gaza, geopend nadat Egypte haar universiteiten sloot voor Gazan en vanwege Palestijnse protesten tegen de Camp David Akkoorden (vredesverdrag tussen Israël en Egypte), en legde hier islamitische regels op zoals gescheiden ingangen voor mannen en vrouwen en het verplicht dragen van de sluier. Buiten de universiteit had Mujama echter maar een beperkte aanhang, zo’n 2.000 mensen in 1985. De steeds meer op politiek gerichte activiteiten van Mujama brachten haar met Israël in conflict, en verschillende leden werden opgepakt, waaronder Yassin. Overigens was begin jaren ’80 de Islamitische Jihad al van de Broederschap afgesplitst uit onvrede met het te gematigde beleid.
Handvest, islamitische concepten
In het Handvest van Hamas, uit 1988 staat de doelstelling, werkwijze en strategie uitgebreid beschreven. Dit wordt samengevat onder het motto:
‘Allah is haar doel, de Profeet Mohammed is haar voorbeeld, de Koran haar grondwet, Jihad haar pad en sterven voor Allah haar meest verheven wens.’ (artikel 8 van het handvest)
Na een lange periode van interne discussie presenteerde Hamas begin mei 2017 een nieuw handvest. Dit nieuwe manifest laat een aantal opvallende verschuivingen zien. Zo verklaart Hamas niet langer uit te zijn op het vernietigen van Israël (al wordt Israël ook niet erkend in het nieuwe beleidsdocument) en verklaart het zich onafhankelijk van de Moslimbroederschap. Tevens erkent de organisatie in het nieuwe document ook niet-gewelddadige methoden, zoals protesten.
PLO
Palestina Liberation Organization (PLO) is een in 1964 opgerichte overkoepelende organisatie van Palestijnse verzetsgroepen. De PLO werd van 1969 tot 2004 geleid door Yasser Arafat. Arafat was een Palestijnse verzetsstrijder en politicus, en samen met Yitzhak Rabin en Shimon Peres in 1994 winnaar van de Nobelprijs voor de Vrede.
Het Handvest vermeldt de plicht ‘Palestina te zuiveren van de zionistische aanwezigheid’. De PLO streefde dit doel veelal na met terreurdaden. In 1988 erkende de organisatie Israël echter impliciet en sprak zij de bereidheid tot onderhandelen uit. De PLO is nu de belangrijkste gesprekspartner van de Israëlische regering in een gemeenschappelijk streven naar een definitieve regeling voor de onderlinge betrekkingen.
Men wilde aanvankelijk geheel Palestina terug, waaruit een groot deel van de Palestijns-Arabische bevolking was gevlucht/verdreven. Na 1988 ging het om een eigen staat in de in 1967 door Israel bezette gebieden. Tot de Oslo-akkoorden vond het verzet voornamelijk plaats in een gewapende strijd (in de jaren ’60 en ’70 werden ook terreurdaden gepleegd), maar daarna ging het via een politieke dialoog. De PLO werd in 1991 of 1994 van de lijst terroristische organisaties van het Amerikaanse State Department gehaald. Sinds die tijd staat ook de Palenstijnse Autoriteit veel meer op de voorgrond dan de PLO.
Falangisten
Het falangisme in Libanon is oorspronkelijk een Maronitisch nationalistische jeugdbeweging die is opgericht in 1936 door Pierre Gemayel, en die later de Libanese politieke partij Phalange werd.
De Libanese Burgeroorlog was een burgeroorlog in Libanon van 13 april 1975 tot 13 oktober 1990 die resulteerde in de dood van ongeveer 250.000 mensen. Ten gevolge van deze burgeroorlog sloegen bijna één miljoen mensen uit Libanon op de vlucht. De Falangisten stellen zich consequent als bondgenoot van Israël op. De strijd in Libanon die zich vanaf 1975 afgespeeld heeft tussen Palestijnen, Druzen, Falangisten, islamitische strijdkrachten en Israëli’s. Zij heeft vele duizenden Falangisten het leven gekost.
In 1982 heeft het Israëlische leger Beiroet omsingeld, waaronder de Palestijnse vluchtelingenkampen Sabra en Shatila. Na de moord op de leider van de falangisten Bahir Gemayel, (14 september 1982) trekken verschillende falangistische milities de kampen in. De milities doden in een wraakoperatie naar schatting ruim 1000 Palestijnen. In Israel ontstaat hevig protest over het feit dat het Israëlische leger niet heeft ingegrepen. De minister van defensie Ariel Sharon wordt gedwongen af te treden.
Hezbollah
Hezbollah is een politieke partij in Libanon en een militante beweging van sjiitische moslims met anti-Israëlische en anti-Amerikaanse sentimenten. Hezbollah kwam in 1982 tijdens de Libanese Burgeroorlog (1975-1990) voort uit de fusie van verschillende sjiitische paramilitaire groeperingen. De beweging ziet Israël en het Westen als haar voornaamste vijanden en werd geïnspireerd door de Islamitische revolutie in Iran en Ayatollah Khomeini steunde deze beweging.
Op 23 oktober 1983 werden 241 Amerikaanse en 58 Franse militairen gedood bij twee zelfmoordaanslagen in Beiroet. Hezbollah was de eerste terroristische organisatie die gebruik maakte van zelfmoordaanslagen.
Hezbollah maakte in 1985 in het Hezbollah Programma haar doelstellingen bekend. Naast de stichting van een islamitische staat in Libanon en de verdrijving van de Israëliërs en andere buitenlandse troepen waren dit onder andere, de vervolging van de christelijke Falangisten, één van de strijdende partijen in de burgeroorlog. Daarnaast wil de beweging ervoor zorgen dat de Libanese bevolking haar eigen regering kan kiezen, die wel islamitisch moet zijn. Uit het handvest bleek duidelijk dat Hezbollah de bedoeling had haar doelen via een ‘defensieve jihad’ te bereiken.
Na de jaren 80 neemt het terrorisme nog meer toe. Het wordt een spookbeeld voor de samenleving en de politiek. Het gevoel van veiligheid neemt af en het politiek gekrakeel tussen landen neemt toe.
Samengesteld door Ilse Steel.
We gebruiken cookies om er zeker van te zijn dat u onze website zo goed mogelijk beleeft. Als u deze website blijft gebruiken gaan we ervan uit dat u dat goed vindt. Meer informatie
Wij gebruiken cookies om ervoor te zorgen dat onze website voor de bezoeker beter werkt. Daarnaast gebruiken wij o.a. cookies voor onze webstatistieken.